پل مير بهاءالدين

واقع در استان زنجان و شهر زنجان

نوع بنا : تاريخي

قدمت : قاجاريه (1299-1195 ه ق )

( تاريخ ميلادي : 1796-1921 م )

آدرس :بر روي رودخانه زنجان رود

بازار زنجان كه به لحاظ غناي اقتصادي، فرهنگي و مذهبي يكي از جالب ترين مجموعه هاي تاريخي كشور به شمار مي آيد در نوع خود منحصر به فرد بوده و داراي ويژگي هاي فرهنگي و هنري است، آثاري كه تجلي و تبلور جريات فرهنگي، فكري و زباني، گوياي شرح و حال گذشتگان اين مرز و بوم مي باشد.

مجموعه تاريخي و فرهنگي بازار زنجان در قلب بافت قديمي شهر زنجان كه روزگاري مشرف به دروازه قلتوق ،دروازه جنوبي شهر بود، قرار دارد.

اين بازار كه طولاني ترين بازار ايران را در خود جاي داده، از طرف غرب و شرق گسترده يافته و به بازار پائين و بازار بالا تقسيم و نامگذاري شده است .

براساس اسناد و متون تاريخي ساخت بازار زنجان در سال 1205هجري قمري در دوران حكومت آقامحمد خان قاجار آغاز و به سال 1213هجري قمري مقارن با حكومت فتحعلي شاه قاجار پايان پذيرفته و در دوره هاي بعد نيز به بناي آن افزوده شده كه از جمله ساخت چندين سرا ، مسجد ، گرمابه و همچنين مجموعه بازار بالا نيز مشتمل بر بازار قيصريه ، بازار بزازها ، حجت الاسلام ، امامزاده و عبد العلي بيك انجام گرفته است.

اين مجموعه از نظر توليد و عرضه كالا و خدمات جنبي وابسته ، بسيار غني و از مهمترين مركز اقتصادي و تجاري شهري آن زمان محسوب مي شده است .

بازار زنجان از نظر توليد و نوع فعاليت به هشت راسته تقسيم مي شود كه از جمله راسته زرگرها ، كفاشها ، بزازها ، سراجها ميتوان نام برد و ازكاروانسراهاي جالب اين مجموعه هم كه نقش مؤثري در عرضه كالاها دارد ، سرا يا كاروانسراي حاج علي قلي و سراي حاج كربلايي علي را مي توان نام برد كه احتمالا در سال 1300 ه.ق تكميل شده است .

زنجان- شاهكار معماري اسلامي در طولاني ترين بازار ايران كه از آثار ماندگار و تاريخي شهر زنجان محسوب ميشود.

گستردگي جغرافيايي بازار از يك سو و تنوع راسته ها ، تعدد سراها و كاوانسراهاي درون شهري در راسته هاي فرعي كه هركدام به نامي و به فعاليتي خاص اختصاص يافته از سوي ديگر و همچنين وجود مساجد فراوان گوياي پويايي اين مجموعه فرهنگي، اقتصادي ، تاريخي و هنري در طول زمان و به فراخور اوضاع و شرايط حاكم است.

از نظر به كاربردن تكنيك هاي معماري و سبكها وشيوه هاي تزئيني نيز در دوران قاجار كه در راسته ها ،حجره ها ،چهار سوقها ، مساجد، سراها و كاروانسراهاي درون شهري ،گرمابه ها به زيباترين شكل و شيوه اي اجرا شده است.

از جمله كاربرد انواع طاق و قوسهاي هلالي، جناغي و ضربي،گهواره اي خاصه در راسته هاي اصلي و فرعي مزين به آجرچيني هايي با طرحهاي مختلف هندسي ،خفته و راسته، حصيري و بكارگيري تكنيك آجر و كاشي ، و كاشيكاري به رنگها و طرحهاي قاجاري درسطوح خارجي و داخلي بنا ها ، طاقنماها، طاق، قوسها و همچنين ستون نماهاي گلداني در مساجد و سراها قابل است كه اوج اين سبك هاي معماري و شيوه ها و نو آوريهاي تزئيني در اجزا و اركان مساجد خاصه مسجد جامع به ظهور رسيده

اين مجموعه را در طول تاريخ خود تبديل به يكي از بناهاي ارزشمند و زيباي هنري و معماري دوران قاجار ساخته كه اين مجموعه بي نظير در فهرست آثار ملي كشور به شماره 444/1/14/6/1374 به ثبت رسيده است.

بازارهاي زنجان به بخش هاي مختلفي تقسيم بندي ميشود كه هر كدام بنا به شرايط خاص نقش اساسي در تامين و رشد اقتصادي شهر دارد.

راسته ها :

راسته اصلي بازار زنجان كه از خيابان سعدي شروع شده و پس از قطع آن از خيابان فردوسي ، در خيابان اصغريه به پايان مي رسد و در حدود يك كيلومتر درازا دارد.

در بدو شروع بازار از سمت شرق، دو راسته به موازات يكديگر شكل مي گيرند كه هر يك به سراهاي مختلفي مرتبط مي گردند اين دو راسته، راسته امامزاده و راسته عبدالعلي بيك نام دارند .

راسته هاي فرعي :

تنوع مشاغل و گردش در جهت استقرار صنوف همسان باعث تشكيل راسته هاي تخصصي و فرعي در اطراف راسته اصلي مي شود كه در بيشتر موارد به عرضه نوع خاصي از اجناس يا خدمات اشتغال مي يابند.

راسته هاي حاج حسن ، ترابي ، حاج حيدر ، انگوراني ، صباغها، رستمخاني و آقا از جمله راسته هاي فرعي بازار زنجان محسوب مي شوند، مهمترين شاخه فرعي بازار ، راسته حجت الاسلام است كه به موازات راسته اصلي بوجود آمده و به قيصريه متصل مي شود.

قيصريه :

بازار قيصريه يا راسته قيصريه محل ارايه اجناس ظريف و پر بها است، موقعيت اين بازار كه از راسته هاي اصلي منشعب مي شود و آن را به خيابان امام خميني و سبزه ميدان متصل مي كند و موجب تقويت اين محور شده و در زمان حاضر يكي از فعالترين محور هاي بازار است.

سراها:

كاروانسراهاي بازار زنجان يا بعبارت ديگر سراهاي آن از ارزشمند ترين عناصرتجاري و معماري اين بازار به حساب مي آيند، سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه ها بوده اند و همگي داراي حياط مركزي هستندو نكته مهم در مورد سراها چگونگي ارتباط آنها با راسته و نحوه حر كت در داخل آنهاست.

سراهاي ملك ، حاج شعبان ، حاج فتح الله، حاج جواد ، نهالي ، شاطرعلي ، حاج رحمان قرباني ، حاج كلبعلي ، حاج شامي ، بالا و پائين از جمله سراهاي يك حياطي بازار زنجان هستند.

ميادين :

در حوالي دروازه هاي شهر كاروانسراهائي ساخته مي شدند كه براي اطراق كاروانهاي تجاري يا مسافري مورد استفاده قرار مي گرفتند كه در مجاورت اين كاروانسراها در داخل يا خارج شهر ميدانهايي بوجود مي آمدند كه محل داد و ستد و مبادلات تجاري بودند و جود چنين ميادين موجب مي شد تا فرو شندگان دوره گرد ، روستاييان و بازرگاناني كه بين شهرها آمد وشد داشتند بتوانند در اين فضا ها به خريد و فروش بپردازند.

نزديكي اين ميدانها با كاروانسراهاي عمده شهر سبب رونق و احيا آنها مي شد نحوه استقرار ميادين آهنگران و ميدان وركچي ها در شرق و غرب بازار زنجان در مجاورت كاروانسراهاي عمده بازار و شهر زنجان بيانگر نقش اين فضاها در كالبد بازار اين بازار است.

تيمچه ها :

تيمچه هاي بازار زنجان علاوه بر خصوصيات كالبدي ويژه اي كه دارند از نقاط عطف حركتهاي پياده راسته بازار به شمار مي روند بعنوان مثال تيمچه هاي چهار دربي در قسمت شرقي بازار ، جمع كننده حركتهاي ورودي بازار و هدايت كننده آن در مسير راسته اصلي مي باشند.

رييس سازمان ميرلث فرهنگي،گردشگري و صنايع دستي استان زنجان با اشاره به اينكه بازار زنجان يكي از مكانهاي تاريخي و گردشگري زنجان محسوب ميشود، افزود: براي معرفي بيشتر بازار زنجان براي مسافران نوروزي در بروشورهاي تهيه شده مسير راهنما، به زبان هاي مختلفي لحاظ شده است.

'يحيي نقي زاده' با بيان اينكه بازار زنجان به عنوان يكي از مكانهاي تاريخي و ارزشمند نقش بسزايي در جذب گردشگران و مسافران نوروزي دارد، اظهار داشت: در اين ارتباط براي معرفي بيشتر محصولات فرهنگي،صنايع دستي و توليدات دستي در اختيار گردشگران قرار خواهد گرفت.

وي با اشاره به اينكه بر اساس هماهنگي هاي انجام گرفته با هيات امناي بازار ، از دوم فرودين ماه اين مكان آماده پذيرايي از مسافران نوروزي است،خاطر نشان كرد: در زمان حاضر با ترميم و مرمت هاي انجام شده همه بخش هاي بازار زنجان آماده ارايه خدمات به مراجعه كنندگان و مسافران نوروزي در ايام تعطيلات است.