مجموعه بازار تاريخي تهران در ضلع جنوبي خيابان 15 خرداد و حد فاصل آن با خيابان مولوي، خيام و 17 شهريور، در بافت قديمي و تاريخي شهر واقع شده و چون گذشته مهمترين مركز تجاري و بازرگاني است. بازار تهران همراه ديگر بناهاي تاريخي محدود خود مانند مسجد امام، مسجد جامع. از مجموعه هاي مهم تاريخي و هنري شهر تهران محسوب مي شود. با توجه به مدارك و شواهد موجود، بناي اوليه بازار به دوره شاه تهماسب صفوي و هم زمان با ساخت برج و بارو و دروازه هاي شهر تهران در حدود سال هاي 948- 930 هـ. ق تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لباف ها، كرجي دوزها، سراج ( بافنده ) ها و نعل چي ها، قديمي ترين بخش بازار تهران است. بخش هاي قديم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنايي آنها از روزنه هاي تعبيه شده در گنبدهاي آجري آن تأمين مي شود. در دوره ناصرالدين شاه بر تعداد راسته ها و رسته هاي بازار افزوده شد و تعدادي سرا و تيمچه معتبر ساخته شد. مانند ديگر مجموعه بازارهاي تاريخي، هر كدام از راسته ها، رسته ها، سراها و تيمچه هاي بازار تهران به صنف و فعاليت خاصي اختصاص داشت.
در اين دوره بخش هاي اصلي عبارت بود از: بازار كفاشان، بازار فرش فروشان، بازار عباس آباد، بازار امير، بازار زرگرها، بازار ساعت فروشان، بازار بين الحرمين ( سلطان جعفري )، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهار سوق كوچك، بازار چهل تن(كه از قديمي ترين بخش هاي بازار و مربوط به دوره فتحعلي شاه است)، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار. علاوه بر اين در نقاط دور و نزديك بازار، بازارچه هايي ساخته شد كه محلات مختلف شهر را تغذيه مي كرد از جمله بازارچه معيـّر و قوام الدوله كه به «بازارچه دوقلو» مشهور بودند. از بازار كربلايي عباس علي كمرگچي، بازارچه نايب السلطنه فقط نامي باقي مانده است. در خيابان ناصرخسرو، نزديك مجموعه اصلي بازار نيز بازارچه ها و تيمچه هايي وجود داشت كه امروزه بقاياي برخي از آنها مانند بازارچه مروي از دوره فتحعلي شاه، و تيمچه صدر اعظم باقي است. هم اكنون بخش هاي قديمي و جالب توجه بازار عبارت اند از: سردر بازار در سمت سبزه ميدان، بازار امير، چهار سوق بزرگ، تيمچه هاي حاجب الدوله، علاء الدوله، قيصريه و مهديه و همچنين بخش هايي از بازار كه در ارتباط با مسجد امام، مسجد جامع و بناهاي تاريخي ديگر قرار دارد. بناي اوليه سبزه ميدان در سمت شمالي مجموعه بازار مربوط به اوايل دوره صفويه است اما در دوره قاجاريه و سال 1268 هـ. ق به دستور اميركبير، «حاج علي خان مقدم مراغه اي»( حاجب الدوله) تغييرات عمده اي در وضع سبزه ميدان داد. در ضلع جنوبي سبزه ميدان، سردر زيبايي وجود دارد كه به راسته هاي مختلف بازار راه مي يابد. اين سردر از دهانه هاي اطراف كه به مغازه ها اختصاص دارد، وسيع تر و پركارتر است. چهار سوق بزرگ كه در بازاري به همين نام قرار گرفته ، فضايي هشت ضلعي است كه با گنبد مدور نسبتاً كوتاهي پوشش شده و سطح داخل آن داراي گچكاري است. اين بنا در سال 1222 هـ. ق ساخته شده است. بازار و سراي امير از ديگر بخش هاي جالب توجه مجموعه است كه در حدود سال هاي 68- 1267 هـ . ق از اموال ميرزا تقي خان اميركبير ، توسط شيخ عبدالحسين (شيخ العراقين) به همراه مسجد و مدرسه اي – معروف به شيخ عبدالحسين – ساخته شده و عوايد آن وقف مسجد و مدرسه شده است. تيمچه حاجب الدوله در كنار مسجد امام قرار دارد و از با ارزش ترين بناهاي بازار است كه در دوره ناصرالدين شاه توسط « حاج علي خان حاجب الدوله » ساخته شده است. از بناهاي ديگر بازار، تيمچه مهديه در ابتداي بازار امير (كفاشان) است كه داراي پوشش عظيم ضربي و يزدي بندي عالي است.

پل شاه عباس كرج
اين پل در مدخل ورودي كرج و روي رودخانه ي كرج زده شده است، و در دوره ي قاجاريه بنا شده است.

پل بادامك
اين پل از آثار دوره قاجاريه است و در كنار روستاي بادامك در مسير شهريار قرار دارد و روي يكي از شعب
 رودخانه ي كرج قرار دارد.

پل باقرآباد
اين پل در 25 كيلومتري جنوب غربي تهران و روي يكي از شعب رودخانه ي جاجرود قرار دارد.

پل جاجرود
اين پل در 30 كيلومتري شمال شرقي تهران روي رودخانه ي جاجرود واقع شده و از آثار دوره ي صفويه است.

پل صفوي حسن آباد
اين پل روي رودخانه شور (قره سو) در مسير جاده تهران قم و از آثار دوره ي صفوي است.

پل قاجاري حسن آباد
 اين پل در 10 كيلومتري جنوب غربي حسن آباد روي رودخانه شور واقع است و از آثار قاجاريه محسوب مي شود.

پل دختر كرج
اين پل از آثار دوره ي صفويه است كه در شهرستان كرج و روي رودخانه ي كرج قرار دارد.

پل رود شور
پل رودخانه ي شور در نزديكي مروآباد كرج واقع است و مربوط به دوره ي ناصري است.

پل رومي
در قرن 19 سفير عثماني در منطقه ي الهيه عمارتي ساخت كه امروزه آن را پل رومي مي نامند.

پل فيلستان
از اثار دوره ي قاجاريه است و بر روي شعب رودخانه جاجرود در 12 كيلومتري شمال ورامين قرار گرفته.

پل كبود گنبد
از آثار دوره ي صفويه است و در منطقه ي پاكدشت مجاور روستاي كبودآباد بر روي جاجرود قرار گرفته.

پل كُردان
اين پل مربوط به دوره ي صفوي است و در 2 كيلومتري شمال غربي روستاي كردان كرج قرار دارد.

آهنين راه گچسر
اين پل دو كيلومتر پس از گچسر به طرف تونل كندوان روي رودخانه كرج قرار گرفته است.

پل سنگي گچسر
اين پل در دو كيلومتري پس از گچسر و در ادامه ي پل آهنين راه قرار گرفته است.


پل فيروزكوه
اين پل در سال 1306 ساخته شده و در ده كيلومتري جاده فيروزكوه قرار گرفته.

در شهر تهران بيش از 290 سقاخانه وجود دارد كه به برخي از آنها اشاره مي شود.

سقاخانه نوروزخان
اين سقاخانه در خيابان پانزده خرداد شرقي، جنب بازار آهنگران واقع شده و در گذشته نه چندان دور از معروف ترين سقاخانه هاي تهران به شمار مي رفت. سرتاسر گذر اين سقاخانه طاق بندي شده بود و شمايل بزرگان ديني و مذهبي، علم، بيرق و علامت سياه را به آن مي آويختند. زورخانه اي به همين نام در كنار اين سقاخانه وجود داشت كه از زورخانه هاي معروف و نامي شهر به شمار مي رفت.

سقاخانه عزيز محمد
اين سقاخانه از موقوفات شخصي به نام عزيز محمد (كه باني آن نيز به شمار مي آيد) است. بناي سقاخانه داراي آب انبار قديمي و حوضچه آب و شير و پاشير است. در اين سقاخانه جايگاهي خاص براي روشن كردن شمع تعبيه شده است. سقاخانه عزيز محمددر خيابان وحدت اسلامي ( شاهپور سابق ) خيابان مهدي خاني قرار دارد.

سقاخانه كل عباسعلي
اين سقاخانه در خيابان وحدت اسلامي قرار دارد و قدمت آن به دوره قاجار مي رسد. سقاخانه كل عباسعلي در شهريور ماه 1311 شمسي مرمت و بازسازي شد. در سال هاي اخير نيز از طرف كسبه محلي برخي از نقاط تخريب شده آن مورد بازسازي قرار گرفت.

سقاخانه آينه
اين سقاخانه در خيابان ظهيرالاسلام واقع است. در تزئينات اين سقاخانه آينه كاري بسيار به كار رفته و همين موجب نامگذاري سقاخانه شده است. اين سقاخانه توسط حاج ميرآخور در سال 1304هـ . ق بنا شد و يكي از پر زرق و برق ترين سقاخانه هاي تهران به شمار مي رود.

برخي ديگر از سقاخانه هاي تهران: سقاخانه شيخ هادي در خيابان شيخ هادي، سقاخانه دباغ ها در بازار مولوي، سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) در خيابان ناصرخسرو.

كاروانسراي خانات
سابقه اين كاروانسرا، با مساحت 10000 متر مربع و 54 حجره كوچك، به زمان قاجار باز مي‌گردد. در ورودي كاروانسرا با ارتفاع پنج متر از چوب روسي ساخته شده و 40 گل ميخ آن نظر هر بيننده‌اي را به خود جلب مي‌كند.

كاروانسراي دوقلو
كاروانسراي دو قلو، واقع در بازار قديمي‌، از دو قسمت تشكيل شده كه مساحت آن‌ها با يك‌ديگر برابر است و از اين رو نام آن را كاروانسراي دوقلو نهاده‌اند. اين مكان در دوره شاه عباس صفوي ساخته شده است و با 400 سال قدمت‌ جزو ابنيه تاريخي شهر ري محسوب مي‌شود. كاروانسراي دوقلو در زمان قاجار توسط فردي از بزرگان ري اداره و از آن براي تخليه بارهاي شتر و انتقال نفت از باكو استفاده مي‌گرديد؛

كاروانسراي شاه عباسي
كاروانسراي شاه عباسي در جنوب شرقي ميدان حضرت عبدالعظيم و روبه‌روي مسجد خاتم‌النبيين قرار دارد و مساحت آن حدود 1000 متر مربع است‌. اين كاروانسرا اكنون جزو موقوفات آستان مقدس حضرت عبدالعظيم است و به عنوان انبار از آن استفاده مي‌كنند

كاروانسراي كنارگرد
كاروانسراي كنار گرد در بخش قشافويه (حسن آباد) كنار جاده واقع است. كاروانسرا داراي ساختاري متشكل از گل، گچ و آجر بصورت دو ايوانه ساخته شده و از نظر قدمت به عهد صفويان مي‌رسد.

كاروانسراي ديرگلچين
اين بنا در جنوب ورامين قرار دارد و قدمتش به دوره ساساني مي رسد.

كاروانسراي رباط كريم
اين بنا در مسير جاده تهران ساوه قرار دارد و در دوره ي فتحعلي شاه ساخته شده است.

كاروانسراي شاه عباسي كرج
اين بنا مربوط به دوره ي صفوي است و در مدخل ورودي به شهرستان كرج قرار دارد.

كاروانسراي عين الرشيد
اين بنا در 152 كيلومتري جنوب تهران و در محدوده ي پارك ملي كوير مركزي ايران است.

كاروانسراي قصر بهرام
اين بنا متعلق به دوره ي صفويه است و در 154 كيلومتري تهران و در 3 كيلومتري عين الرشيد قرار گرفته.

كاروانسراي ينگه امام
اين بنا در دوره ي صفويه بنا شده و در 100 كيلومتري جاده كرج – قزوين قرار دارد.

آب انبار سيد اسماعيل
اين بنا در محدوده بازار تهران و محله سيد اسماعيل واقع شده و بناي كنوني آن از آثار دوره قاجاريه است. اين بنا توسط بيگلربيگي وقت تهران «حاج عيسي» وزير و يا به روايتي «ميرزا موسي» در سال 1262 هـ. ق ساخته شد. آب انبار سيد اسماعيل و بناهاي وابسته به آن به هنگام آباداني بيش از هزار متر مربع مساحت داشت كه امروزه به جز محوطه مخزن آن بقيه بنا از جمله راه پله و پاشير از بين رفته است. مخزن آب انبار سيد اسماعيل در دوره اخير به قهوه خانه و رستوران تبديل شده است.

آب انبار علي آباد
اين آب انبار در روستاي علي آباد باغ خواص از توابع شهرستان ورامين، در شرق يخچال علي آباد قرار دارد. ورودي اين آب انبار كه با مصالح آجر و گل رس شكل گرفته، در سمت شرق قرار دارد و داراي طاق هلالي است. ارتفاع سقف تا كف حدود 70/4 متر است. آب انبار علي آباد تا اواخر دوره قاجاريه مورد استفاده بود.

آب انبار حصار گلي
در شرق جاده پيشوا به مباركيه در دو كيلومتري شرق جاده اصلي، روستايي به نام حصار گلي قرار دارد. آب انبار حصارگلي در داخل روستايي واقع است و 27 كيلومتر با ورامين فاصله دارد. اين اثر تاريخي كه تا اواخر دوره قاجاريه مورد بهره برداري قرار مي گرفت، تمامي از آجر و ملات گچ شكل گرفته و راه دسترسي به مخزن آب از يك رديف پلكان آجري امكان پذير است.

آب انبار معيـّر و آب انبار سنگلج از ديگر آب انبارهاي مشهور تهران است كه آثاري از آنها باقي مانده است. از ديگر آب انبارها مي توان به آب انبار آقا بهرام، آب انبار سيد عبدالله دزفولي، آب انبار امامزاده يحيي، آب انبار بازارچه نو،  آب انبار صاحب ديوان، آب انبار حاج علي، آب انبار رضاقلي خان، آب انبار حاج محمد كريم اشاره نمود.

قنات

قنات سازي از ابداعات ايرانيان است و طبق شواهد تاريخي نخستين قنات ها در ايران احداث شده اند. تهران قديم به وسيله بيش از 80 رشته قنات خصوصي وقفي مشروب مي شد.

قنات شاه
اين قنات به دستور ناصرالدين شاه حفر و آماده شد طي وقف نامه اي كه موجود است و در سال 1273 هـ . ق تنظيم شده شاه آن را وقف عام نمود. آب اين قنات كه بسيار گوارا بود تا آغاز دهه 1330 شمسي و اتمام لوله كشي آب تهران، مورد استفاده اهالي تهران بود.

مهم ترين قنات هاي شهر تهران كه تا قبل از لوله كشي آب داير بودند عبارت اند از:
الهيه، باغشاه ( ناصريه )، بهاء الملك و ناصرالملك، شاهك، بريانك، كوثريه( فرمانفرما ) بهجت آباد

بقعه ابن بابويه
اين بنا در گورستان قديمي تهران در شهرري واقع، و مدفن ابوجعفر محمدبن علي بن حسين ملقب به شيخ صدوق در گذشته به سال 381 هـ . ق است. بناي بقعه شامل بقعه، حرم، گنبد و صحن وسيع است كه احتمالاً در دوره فتحعلي شاه قاجار به جاي بناي قديمي ساخته شده است. بناي بقعه با طرح هشت ضلعي بر روي صفحه اي هشت ضلعي بنا شده و ورودي آن در سمت شرق قرار دارد. در درون صحن بقعه، مزار بسياري از بزرگان از جمله مرحوم غلامرضا تختي. ميرزا ابوالحسن خان حكيم، علامه تنكابني ، ميرزا لطفعلي نصيري، علامه دهخدا، ميرزاده عشقي واقع است.

بقعه بي بي شهربانو
در يك و نيم كيلومتري شمال امين آباد و بر فراز صخره اي كوهستاني، در دامنه جنوبي كوه بي بي شهربانو، محوطه اي به طول 32 و عرض 22 متر با ديوار سنگي قرار دارد. اين محوطه از سمت شمال به كوه متصل است. در دو ضلع شرقي و غربي آن در گذشته، تنها ديواري از سنگ و گچ و در وسط ضلع غربي، مدخلي وجود داشت كه بعدها مسدود شد و اكنون تنها آثاري از نماي سنگي بالاي مدخل، از خارج بنا مشهود است. در جنوب اين محوطه يك ساختمان تاريخي از دوران آبادي شهر ري وجود دارد كه نمي تواند از قرن چهارم هجري جديدتر باشد و به احتمال زياد به آثار دوره آل بويه تعلق دارد. در اين بقعه صندوق منبت كاري عتيقه اي وجود دارد كه روي اضلاع شمالي و شرقي آن، تزئينات منبت كاري و كتيبه هاي متعدد به خط ثلث برجسته نقش بسته، روي صندوق تاريخ 888 هـ . ق حك شده است. علاوه بر آن كتيبه هايي نيز روي در ورودي اصلي بقعه كه در شرق حرم قرار دارد، به چشم مي خورد. صاحب مدفن را بي بي شهربانو – دختر يزدگرد سوم و همسر امام حسين (ع) – مي دانند كه از ديد تاريخي قابل قبول به نظر نمي رسد.

بقعه جوانمرد قصاب
جوانمرد قصاب يك شخصيت نيمه افسانه اي و نيمه تاريخي است كه در پاره اي از متون به او اشاره هايي شده است. بقعه جوانمرد قصاب در فاصله 1000 متري غرب جاده تهران – شهرري به فاصله كمي از راه آهن فرعي، كارخانه گليسيرين و سيمان واقع شده است. بناي اوليه بقعه مربوط به دوره قاجاريه است.

بقعه سر قبر آقا
بقعه سرقبر آقا اكنون در داخل بافت قديمي تهران در ضلع جنوبي چهار راه مولوي انتهاي خيابان شهيد مصطفي خميني (سيروس سابق) در ميان باغي تقريباً بزرگ و قديمي قرار دارد. در زمان محمدشاه قاجار خارج از حصار شاه تهماسبي شهر تهران، مجاور ديوار معروف شاه عبدالعظيم قبرستان وسيعي قرار داشت كه وسعت آن تا زمين هاي موسوم به چال سيلابي و بازار پالان دوزها امتداد داشت. پس از فوت «حاج ميرزا ابوالقاسم» امام جمعه تهران، او را در عمارت و بقعه مجللي كه فرزندش به عنوان آرامگاه خانوادگي در اين محل ساخته بود دفن نمودند. اين محل چون داراي قبرستاني قديمي نيز بود، به سر قبر آقا شهرت يافت. طرح كلي بقعه از بناهاي دوره قاجاريه و به شكل بناهاي چهار صُفه (ايوان) اي است.

بقعه سيد گته مير
در بخش آبسرد دماوند و فاصله 35 كيلومتري اين شهرستان، امامزاده اي به نام «محمد گته مير» بر تپه بلندي مشرف به روستا كه سطح آن گورستان عمومي را پوشش داده، واقع شده است. گنبد بقعه در مركز پلان واقع شده و زير آن به مقبره اختصاص يافته است. درون يكي از بازوهاي چليپايي (صليبي)، آثار دو قبر برجسته وجود دارد كه ارتفاع يكي بيش از ديگري است و سطح آن با كاشي هاي بسيار زيبا پوشيده شده و صندوق ضريح روي آن قرار دارد. اين كاشي ها به قرون 8 و 9 هـ . ق تعلق دارند. گنبد داراي فرم تخم مرغي شكل است و زير آن داراي تزئينات گچبري زيبا و پركار است كه مي توان آن را به اواخر دوره اسلامي منتسب ساخت.

بقعه سيد ولي
اين بقعه در ضلع شرقي، منتهي اليه بازار قديم اُروسي (يك نوع كفش) دوزها واقع شده و مدخل اصلي صحن آن از سمت در جنوبي، رو به روي مدرسه «شيخ عبدالحسين» است. بناي بقعه نوشته و كتيبه اي ندارد. نام صاحب مرقد در زيارت نامه «سيد ولي بن محمد التقي الجواد» (ص) آمده حرم بقعه مربع شكل و طول ضلع آن تقريباً 5/ 3 متر است. بنا در زمان فتحعلي شاه ساخته شده است.

بقعه شاهزاده سلمان
اين بقعه در شش كيلومتري شرق شهر اشتهارد قرار دارد، و از ايوان شمالي و دو ساختمان بزرگ دو طبقه تشكيل شده است. بناي آن آجري و داراي گنبدي شكيل است. با توجه به شيوه ساختمان و طراحي گنبد مي توان گفت بناي بقعه به قرون 7 تا 9 هـ . ق تعلق دارد.

حرم امام خميني ( ره)
حرم امام خميني در بهشت زهرا از شلوغ ترين و پررفت و آمدترين مراكز زيارتي شهر تهران به شمار مي رود و در محوطه اي بسيار گسترده ساخته شده است. احداث دانشگاه، زائر سرا، مراكز تجاري – خدماتي در دستور توسعه اطراف حرم قرار دارد. در اطراف حرم، چهار گلدسته به بلندي 91 متر به شماره سال هاي زندگي امام خميني احداث شده و ارتفاع حرم تا نوك چراغ پرچم نيز سن رحلت معظم له را نشان مي دهد. دور گنبد با 72 لاله به نام 72 تن تزئين شده است. پنج در ورودي به اسم پنج تن، دروازه هاي حرم را تشكيل مي دهد.

گورستان ظهيرالدوله
در منطقه شميران در انتهاي يكي از خيابان هاي فرعي منشعب از خيابان دربند، باغي به مساحت 4300 متر مربع، آرامگاه بزرگاني چون ملك الشعراي بهار، ايرج ميرزا، رشيد ياسمي، رهي معيري، دكتر محمد حسين لقمان ادهم، محمد مسعود، ابوالحسن صبا، درويش خان، روح الله خالقي، فروغ فرخزاد، حبيب سماعي، مرتضي محجوبي است. اين باغ با دفن عليخان ظهيرالدوله داماد ناصرالدين شاه به گورستان بدل شد. اين گورستان موجب تجديد خاطرات بسياري از روشنفكران و هنرمندان است.

مجموعه گورستان هاي مسيحيان
در زمين هاي سليمانيه و دولاب تهران، مقابر و گورهاي مربوط به مسيحيان ارامنه، روس، يوناني، فرانسوي و لهستاني جاي دارد. در گورستان ارامنه سنگ قبرهايي از 150 سال پيش به جاي مانده است. و در گورستان لهستاني ها قبور برخي سربازان كشته شده جنگ جهاني دوم به چشم مي خورد. گورستان روس و يونان با مقبره زيباي شاهزاده گرجي ارتودكس مذهب، در مساحتي حدود 8000 متر مربع، مقبره سرباز گمنام جنگ جهاني دوم را با ستاره اي سرخ بر فراز آن، در دل خود جاي داده است. در گورستان كاتوليك ها و آشوريان، كتيبه هاي طولي و عرضي در اشكال گوناگون مشاهده مي شود. از ديگر گورستان هاي قديمي مي توان از گورستان بي بي زبيده ، امامزاده عبدالله، امامزاده علي اكبر، امامزاده اسماعيل نام برد.

درياچه تار
اين درياچه بعد از شهرستان دماوند و در 115 كيلومتري تهران قرار گرفته و از طريق مسيرهاي فرعي قابل دسترسي است. اين درياچه شكلي شبيه به لوزي داشته و آب فوق العاده زلالي دارد و مناسب براي ماهي گيري مي باشد. شيرين و خنك بودن آب درياچه، در دسترس بودن روستاهاي سبز و خرم، مجاورت نسبي چشم اندازهاي درياچه، كوه، رودخانه، چشمه، كشتزارها و باغ هاي روستاهاي اطراف، سكوت و آرامش بي نظير منطقه جلوه هاي زيبايي از شگفتي هاي طبيعت را به نمايش گذارده و از جمله مهم ترين محاسن ناحيه محسوب مي شود. اين منطقه داراي آب و هواي كوهستاني است كه در تابستان، هواي به نسبت خنك آن با بادهاي مداوم و شديد در گذرگاه ها همراه است. ناحيه ساحلي درياچه ها كه قابل استفاده اند از چند هكتار تجاوز نمي كنند. اين ناحيه شبيه دالان دراز با ديوارهاي شيب دار است كه چشم اندازي زيبا را به وجود آورده است.

درياچه سد لار
اين منطقه به دليل نزديكي به قله دماوند هوايي خنك و چشم اندازهايي زيبا دارد و ورزش هاي آبي مانند شنا و اسكي روي آب در اين درياچه امكان پذير است.

درياچه سد لتيان
اين درياچه در 25 كيلومتري شمال خاوري تهران قرار گرفته و با 330 هكتار وسعت روي رودخانه جاجرود ايجاد شده است. درياچه علاوه بر زيبايي هاي طبيعي خود محل پرورش انواع ماهي ها نيز است. كرانه ها و پيرامون اين درياچه گردشگاهي گسترده است كه مردم از آن بهره مي گيرند.

درياچه سد اميركبير
درياچه سد اميركبير، در كيلومتر 23 جاده كرج - چالوس در تنگه واريان است و اهميت بسياري در جلب گردشگران و گذران اوقات فراغت دارد، به ويژه آن كه اين درياچه نزديك تهران است. وسعت درياچه 4000 هكتار است و در مسير رودخانه كرج تشكيل شده است. هواي پيرامون اين درياچه در تابستان ها خنك و مطبوع است و تعداد زيادي مسافر براي گردش و بهره برداري از چشم اندازهاي زيباي آن به اين منطقه مي روند. در اين درياچه، فعاليت هاي ورزشي و تفريحي مانند: قايق راني، ماهي گيري، اسكي روي آب و پرواز باكايت انجام مي شود.

درياچه آهنگ فيروز كوه
اين درياچه در كناره جاده فيروزكوه به سيمين دشت قرار گرفته و وسعت آن نيم هكتار است

چشمه آب علي هراز
چشمه آب معدني آب علي در شمال دهكده آب علي در 60 كيلومتري شمال شرقي تهران، در كنار بستر رودخانه مبارك آباد از زمين مي جوشد. در گذشته، مظهر چشمه چندين بار تغيير مكان داده است. در حال حاضر آب چشمه با لوله به كارخانه بطري پركني منتقل مي شود و پس از بسته بندي به مصرف خوراكي مي رسد. آب چشمه آب علي از گروه آب هاي بي كربناته كلسيك سرد با PH متمايل به اسيد است و آهن و سيليس نيز در آن وجود دارد. وجود آهن در تركيب آب چشمه به صورت پايدار به علت وجود Co2 و فشار در زيرزمين است كه پس از خروج از زمين بر اثر كم شدن فشار، Co2 آن به حالت ناپايدار و به صورت رسوب در مي آيد. از آن جا كه پركردن بطري ها با اين آب، به خاطر رسوب موجود ايجاد اشكال مي كند،‌ در كارخانه عمل آهن زدايي نيز از آن صورت مي گيرد.

چشمه گله گيله
اين چشمه در بالاترين نقطه روستاي شهرستانك در مسير جاده كرج - چالوس قرار دارد و فاصله آن تا تهران در حدود 1000 كيلومتر است. ده شهرستانك در 12 كيلومتري جاده اصلي كرج واقع شده و با دو ساعت پياده روي از آن مي توان به قصر ناصري كه يادگار عهد ناصرالدين شاه است، رسيد. اين قصر اكنون محل توقف كوه نوردان است. در فاصله كمي از اين بناي ييلاقي چشمه گله گيله قرار دارد كه يكي از پر آب ترين چشمه هاي منطقه است و از ارزش تفريحي بسياري برخوردار است.

چشمه علي
تا سال 1319 كه نخستين استخر تهران افتتاح شد، مردم كم و بيش از چشمه علي (شمال ابن بابويه و غرب كارخانه سيمان ري) براي شنا استفاده مي كردند، بعدها چشمه مكاني براي قالي شويي شد. پيشينه تمدن اين ناحيه به 4000 سال پيش از ميلاد مي رسد. از اين جا اشيايي مربوط به دوره خلفاي اموي و عباسي و سلجوقيان به دست آمده است.

چشمه وله گچسر
اين چشمه در جنوب باختري گچ سر و شمال باختري دهكده وله قرار دارد و فاصله آن تا هتل گچ سر دو كيلومتر است. آب چشمه از گروه آب هاي بي كربناته كلسيك گوگردي سرد است كه گوگرد آن از احيا سولفات حاصل مي شود. اين نوع آب ها در درمان بيماري هاي جلدي، مجاري تنفسي و روماتيسم ها موثرمي باشد.

چشمه قلعه دختر
اين چشمه در 2 كيلومتري شمال باختر جاده تهران - آمل، در محل پل دختر، بين گردنه امام زاده هاشم و پلور به فاصله 50 كيلومتري تهران است. آب چشمه در بلندي هاي كوه ميان رود در تنگه اي از زمين خارج مي شود و به سوي جاده و سپس رودخانه سرازير مي شود. وجه تسميه چشمه به خاطر قلعه اي به همين نام است كه در كنار آن قرار دارد. مظهر چشمه در زمين هاي آهكي تيره و سخت از دوره ژوراسيك دروان دوم زمين شناسي است. آب چشمه از گروه آب هاي بي كربناته كلسيك سبك و سرد و PH آن نزديك به خنثي است. اين نوع آب هاي معدني براي بيماري هاي دستگاه گوارش، كبد و لوزالمعده مفيد هستند.

چشمه شاهدشت كرج
آب معدني شاه دشت در 35 كيلومتري جنوب كرج واقع شده و‌آب آن داراي سولفات سديك و كلروره كلسيك سرد است. اين آب ها در درمان بيماري هاي دستگاه تنفسي موثراند و به سبب داشتن يد، براي درمان بيماري گواتر نيز مفيد مي باشند.

چشمه البرز
اين چشمه در 60 كيلومتري شمال خاور تهران در دهكده آب علي و در كنار جاده تهران - آمل از زمين مي جوشد. در گذشته با احداث كارخانه اي از آب چشمه براي تهيه فرآورده هايي مانند دوغ و شربت استفاده مي كردند. ولي اكنون اين كارخانه بدون استفاده مانده و آب آن علاوه بر مصرف هاي محلي سرانجام به رودخانه اي كه از جوار كارخانه مي گذرد مي ريزد. آب چشمه آب علي از گروه آب هاي بي كربناته و سولفاته كلسيك منيزين آهن دارد و گاز دار و عاري از ميكروب است. اين آب از نظر درماني دفع كننده مواد زايد است و روي كبد و مجراي صفراوي تاثير مي گذارد. همچنين به دليل وجود آهن در تركيب آن، براي درمان كم خوني مفيد است.

آبشار لار
 يكي از جاذبه هاي مهم ناحيه لار، آبشار آن است كه در محلي در نزديكي روستاي وانا واقع شده است. اين آبشار زيبايي خاصي دارد.

 آبشار دوقلو
 آبشار دوقلو كه 2700 متر ارتفاع دارد در زير پناه گاه شيرپلا قرار گرفته و يكي از زيباترين آبشارهاي ناحيه شميرانات و محلي مناسب براي رفع خستگي كوه نورداني است كه به ارتفاعات صعود مي كنند. اين آبشار از ذوب برف بلندي هاي البرز به وجود آمده است. برودت آب آن تا حدي است كه حتي در تابستان هم نمي توان بيش از مدتي كوتاه در آن آب تني كرد.

 آبشار يخ كوه دماوند: يكي از مشهورترين آبشارهاي يخي جهان است كه زيبايي بسياري دارد. يكي از جاذبه هاي مهم ناحيه لار، آبشار آن است كه در محلي در نزديكي روستاي وانا واقع شده است. اين آبشار زيبايي خاصي دارد.

آبشار سنگان: اين آبشار در انتهاي جاده كن - سولقان در روستاي سنگان است اوج شكوه اين آبشار فروردين وارديبهشت است.

آبشار پيچ ادران: از جمله آبشارهاي فصلي دراطراف تهران است كه ازذوب برف‌ها در بهار و تابستان پديد مي‌آيد و در 15كيلومتري جاده كرج - چالوس واقع است.

ساير آبشارها ي استان تهران: شكرآب در ميگون تهران – اوسون در منطقه دربند تهران.

دره كن سولقان (‌شمال شرقي تهران) هملون، وزباد ،‌كشار، آهنگرك، دو چناران، وارنگرود، كردان، واريان ارنگه، اوشان فشم، دره چالوس و اوين.

دره دو چناران: دره حصارك فرحزاد در شمال غربي فرحزاد قرار دارد كه دره اي طولاني با ديدگاههاي متنوع، باغ ها  چشمه ها و مسيري پرافت و خيز و مناسب براي راهپيمايي است كه از مسير مي توان به امامزاده داوود رسيد.

دره هملون: دره كوچك و كمي صخره اي در 30 كيلومتري جاده جاجرود بعد از روستاي ميگون پس از پل آهني، واقع است و داراي آب و هواي بسيار سرد درفصل بهار و اوايل تآبستان است.

دره آهنگرك: ‌اين دره در غرب آبادي ميگون،5 كيلومتر بالاتر از بخش فشم حدفاصل حاجيه افتآب كوه و كوه آهنگرك با مزارع و درختان سرسبز وبسيار نزديك به بخش ميگون از جمله محيط هاي مناسب براي گردش يك روزه است.

دره وزباد: در شمال گلآبدره شميران در مكاني سراشيبي در زيردامنه هاي صخره اي قله سه هزارو صد متري اسپيلت قرار دارد و داراي تعدادي چشمه كوچك است.

منطقه حفاظت شده ورجين
شكارگاه حفاظت شده 28 هزار هكتاري ورجين در 15 كيلومتري خاور تهران قرار دارد كه دسترسي به آن از مسير جاده لشگرك امكان پذير است و شكاردر آن ممنوع است. براي گردش هاي يك روزه در آن، داشتن وسايل اتراق لازم است.

پارك ملي خجير و سرخه حصار
پارك ملي خجير و سرخه حصار در ارتفاع 1547 متري از سطح دريا قرار دارد و ميانگين حداكثر ارتفاع آن 2600 متر و حداقل آن 1450 متراست. اما بيش تر نقاط اين ناحيه در ارتفاع كم تر از2000 متري قرار دارند. تمام اين ناحيه به جز بخش شمال خاوري آن، جزو مناطق حفاظت شده هستند. مساحت پارك ملي سرخه حصار 9380 هكتار است كه تحت كنترل و حفاظت سازمان محيط زيست قرار دارد. آب و هواي اين منطقه نيمه خشك است و اختلاف درجه حرارت روز و شب در آن بالا است. متوسط باران منطقه 305 ميلي متر، متوسط حداكثر درجه حرارت سالانه آن 9/18 درجه سانتي گراد و متوسط حداقل آن 1/9 درجه سانتيگراد است. مهم ترين شبكه آب هاي سطحي كه در اين ناحيه جريان دارد، رودخانه جاجرود است كه پس از سد لتيان، در حاشيه منطقه جريان پيدا مي كند و در شهرك پارچين از منطقه خارج مي شود. رودخانه هاي اين منطقه در طول مسير خود از بيشه زارهاي انبوه و باغ هاي پر درخت مي گذرند كه زيستگاه انواع پرندگان مهاجر در زمستان مي باشند.

منطقه حفاظت شده لار
اين منطقه در شمال و شمال شرقي تهران و در فاصله 90 كيلومتري آن قرار دارد. منطقه لار به علت غناي ساختار هاي طبيعي گونه هاي مختلفي از حيات وحش مانند قوچ – ميش – پلنگ – گراز – روباه و شغال  و 97 گونه پرنده و انواع خزندگان را در خود جاي داده  و از گستره بسيار متنوع گياهي نيز برخوردار است.

پارك ملي كوير
پارك ملي كوير نمونه اي از اكوسيستم هاي خشك و بياباني است كه مقدار باران ناچيز آن، اجازه فعاليت هاي كشاورزي را نمي دهد، اين پارك داراي مجموعه گياهي و جانوري ويژه اي است كه به طور شگفت آوري با منابع ناچيز و محدوديت هاي زيستي محيط خود سازگار است  اين پارك داراي گونه هاي متنوع است و پوشش گياهي آن در دشت هاي هموار و كوهستان ها، زيستگاه هايي بسيار مناسب براي زيست وحوش مختلف فراهم كرده است. اراضي مسطح اين پارك با پوشش گياهي كويري و نيمه كويري، زيستگاه پستانداراني مانند پوزپلنگ و گورخر است. بخش هاي كوهستاني آن نيز با پوشش گياهان استپي داراي تعداد قابل توجهي وحوش كوه زي مانند كل، بز، قوچ و ميش است.  پارك ملي كوير مجموعه با ارزشي از ذخاير گياهي و جانوري متنوع و نيز آثار فرهنگي و تاريخي، مانند كاروان سراي شاه عباسي (قصر بهرام) و باقي مانده آثار حرم خانه و عين الرشيد مي باشد. پارك ملي و منطقه حفاظت شده كوير باختر كوير مركزي و خاور درياچه نمك قرار دارد.

تپه و قبرستان قيطريه
تپه و قبرستان قيطريه در منطقه قيطريه واقع شده و مربوط به اواخر هزاره دوم قبل از ميلاد است. جمع مساحت كاوش شده در اين تپه بيش از 5000 متر مربع است كه در تراشه ها و گمانه زني ها تعدادي گور باستاني و تعدادي ظروف سفالي از اين گورها  كه بالغ بر 2500 قطعه هستند به دست آمد. فراواني ميراث سه هزار ساله شهر مردگان قيطريه تاكنون در هيچ هپه باستاني سابقه نداشته است.

 تپه واوان
 تپه واوان از تپه هاي تاريخي متعلق به دوره ساساني است كه در كنار شهرك واوان شهرستان اسلامشهر قرار گرفته است. اين تپه با شماره 1955 به ثبت رسيده است.

تپه چشمه علي
در مجاورت شهر ري و در كنار چشمه اي به همين نام نزديك ابن بابويه قرار دارد. در اين محوطه اشيا و آثاري از دوره ماقبل تاريخ و ادوار تاريخي ساساني و پارتي و دوره هاي اسلامي به دست آمد.

قره تپه شهريار
قره تپه شهريار از تپه هاي باستاني متعلق به هزاره 5 و 4 قبل از ميلاد است كه طبق حفاري هاي انجام شده با چشمه علي شهرري و موشلان تپه اسماعيل آباد تقريبا متعلق به يك دوره است.

تپه شغالي پيشوا
اين تپه در دامنه شمال غربي تپه هاي طبيعي شهر پيشوا واقع شده و تراسي با وسعت كم دارد. اين نقطه با توجه به اهميت سوق الجيشي و نزديكي به رودخانه جاجرود در اواخر هزاره ششم پيش از ميلاد محل استقرار اقوام پيش از تاريخ بوده است.

تپه ميل
تپه ميل در كنار جاده ميل به ورامين و در نزديكي ده خير واقع شده است. اين تپه از تپه هاي بسيار كهن منطقه است كه بقاياي آتشكده اي قديمي بر روي آن به جاي مانده است.

تپه گبري ري
در شمال خاوري امين آباد، تپه اي قرار دارد كه به نام تپه گبري مشهور است. بر بالاي اين تپه آثار برج سنگي و گچي بزرگي از دوران ديلميان باقي مانده كه به احتمال قوي مقبره مرداويج زيارگيلي از سرداران معروف آل زيار (ديلمي) است.

تپه خرم آباد  ساوجبلاغ
تپه خرم آباد از تپه هاي تاريخي به جا مانده از هزاره اول قبل از ميلاد است. اين تپه در روستاي خرم آباد شهرستان ساوجبلاغ قرار دارد و با شماره 1378 به ثبت رسيده است. شامل چند سطر نوشته مربوط به وقايع زمان سلطنت فتح علي شاه و نقوشي از سربازان و شاهزادگان است كه در مركز آن تصويري با عنوان السلطان فتح علي شاه جلب نظر مي كند.