رشته كوه هاي غربي
رشته كوه هاي غربي گيلان كه بلندي هاي تالش، ماسوله و پشت كوه را در بر مي گيرد و از درۀ رود آستارا تا تنگ منجيل گسترده است. اين رشته كوه مانند سدي ميان آذربايجان و درياي مازندران قرار گرفته است و مانع عبور بخار آب به ناحيۀ آذربايجان مي شود. از قله هاي مهم اين ناحيه، قلۀ "بكروداغ" يا "بغروداغ" و "ماسوله داغ" با بيش از 3000 متر ارتفاع است. "بغروداغ" و درياچۀ نئور از يخچال هاي معروف اين رشته كوه ها هستند.

رشته كوه هاي شرقي
اين ناحيه شامل چندين چين خوردگيِ موازيِ نامتقارن با جهت غربي – شرقي است كه از درۀ سفيدرود به سوي مشرق – تا كوه هاي استان مازندران – ادامه دارد و ناهمواري هاي ناحيه هاي ديلمان، لاهيجان، عمارلو و خزران را در برمي گيرد. شيب تند دامنه ها به سوي درياي مازندران و شيب كم آن، به سوي درۀ شاهرود است.
از قله هاي مهم آن مي توان به "درفك كوه" با ارتفاع 3500 متر و خشتچال با ارتفاع 3600 متر در شهرستان تالش اشاره كرد. از قله هاي مهم ديگر استان گيلان، يكي قلۀ شاه معلم با ارتفاع 3096 متر در شهرستان فومن، و ديگري سمام كوه با ارتفاع 2250 متر در شهرستان رودسر است.

استان گيلان يكي از غني ترين گنجينه هاي فرهنگ موسيقي را داراست. دكتر اميراشرف آريانپور در كتاب گيلان مي نويسد: اين گنجينه غني فرهنگ موسيقي، برخلاف بسياري از مناطق ايران از وحدت سبك برخوردار نيست. به اين معنا كه نقاط مختلف گيلان چه از نظر تنوع آوازها و چه از لحاظ خصوصيات ملودي و ريتم از سبك هاي متفاوتي برخوردارند و اين تفاوت سبك به خصوص بين موسيقي مردم تالش با موسيقي محلي مناطق ديلمان و اسپيلي و ساير نواحي گيلان به چشم مي خورد.
به طور كلي مردم تالش سه نوع آهنگ دارند: قديم دستان، تالش دستان و تازه دستان. آهنگ هاي گيلان به ويژه در سياهكل و ديلمان از طبيعت الهام گرفته اند و غالباً به صورت بكر و دست نخورده باقي مانده اند.
در سال 255هـ. ق احمد بن توكل، نديم خليفه عباسي معتمد علي الله، در كتابي تحت عنوان "الموسيقي العراقيه" كه بخشي از آن درباره موسيقي ديلمان بود آورده است: "آوازخواني مردم خراسان با زنج است كه داراي هفت سيم است و زخمه آن مانند زخمه چنگ است و آوازخواني مردم ري و طبرستان و ديلمان با تنبورهاست...".
ابونصر فارابي نيز در كتاب "الموسيقي" (339 هـ. ق) از تنبور گيلاني نام برده است: "تنبور خراساني داراي دو سيم است و گونه اي ديگر تنبور جيلي (گيلاني) است. شيوه كوك تنبور گيلاني از شيوه كوك خراسانيان جداست".

گيلكي: اين زبان از زبان هاي ايراني است كه مردم گيلان و ديلمستان بدان سخن مي گويند. گيلكي به چند شاخه تقسيم مي شود و در جهات شرق و جنوب نيز با يكديگر اندكي اختلاف دارند.

تالشي: اين زبان از زبان هاي ايراني است كه هم چنان در بخش هايي از ايران، زنده است. گويش ماسالي زبان تالش با گويش مناطق كوهستاني آن در شفت اندكي تفاوت دارد.

ديلمي: از زبان هاي مهم ديگر اين استان، زبان ديلمي است كه با زبان گيلكي تفاوت هاي اساسي دارد.

حضرت آيت الله العظمي حاج شيخ محمد تقي بهجت فومني (ره)

دكتر محمد معين خالق فرهنگ معين

محمدعلي مجتهدي

دكتر محمود بهزاد، سال ۱۲۹۲ در رشت ديده به جهان گشود و در عصر روز پنجشنبه ۸ شهريور ۱۳۸۶ در سن ۹۴ سالگي درگذشت.

آيت الله دكتر محمّد محققي لاهيجي، يَكي از مشاهير لاهيجان، در سال ۱۲۸۹ شمسي در لاهيجان ديده به جان گشود.

پروفسور فضل الله رضا، از سال ۱۳۵۷ تاكنون استاد دانشگاه‌هاي كنكورديا در مونترئال در كبك كانادا و دانشگاه مك‌گيل مونترئال است.

محمد جعفر جعفري لنگرودي حقوقدان ايراني و صاحب تاليفات در زمينه حقوق و نيز ادبيات است.

پروفسورمجيد سميعي، (زاده ۲۹ خرداد ۱۳۱۶ در رشت)، پزشك و جراح مغز و اعصاب سرشناس ايراني است.

ميرزا كوچك خان جنگلي، در سال 1298 هـ. ق در محله "استاد سرا"ي رشت كودكي چشم به دنيا گشود كه وي را "يونس" نام نهادند.

صنايع شيريني : انواع مرباها، كلوچه فومن، كلوچه لاهيجان

صنايع دستي : چارق، شال، ظروف سفالي، قالي، گليم، محصولات حصيري، محصولات بامبو، محصولات صنايع نوعي صندوق هاى مخصوص به نام بولاكى

صنايع كشاورزي و دامپروري : ابريشم صومعه سرا، انواع ترشي ها، برنج آستانه، زيتون رودبار، چاي لاهيجان