مرحوم ميرزا محمد حسين بن علي بن محمد كازروني ملقب به شيخ الحكماء ترجمه حالش در اعلام الشيعه چنين آمده: در نجف فقه و اصول و فلسفه و غيره را بياموخت و از استادش ميرزا محمد علي دشتي چهاردهي اجازه گرفت و علم طب را از پدرش آموخت. در تمام رشته هاي علوم اسلمي وارد و تحصيل كرد و در اكثر علوم مخصوصا" فلسفه و كلام و علم الاديان متبحر شد و ملقب به شيخ الحكماء گرديد. او را تاليفاتي است كه هيچكدام چاپ نشده است :

1- ملكوت السماء في رد النصاري

2- ناسخ الاثار ( تاريخ بوشهر )

3- رساله اي در نبض

غير از اينها آثار متنوعه اي كه نزد برادرش ميرزا محمد جواد كه از فضلاء و داراي علوم غريبه مخصوصا" كيميا است مي باشد. صاحب ترجمه در بوشهر به وظائف شرعيه و تكاليف مطلوبه عمل مي كرد تا در سال 1334 فوت نمود. نگارنده گويد ( ركن زاده آدميت ) تا اينجا اقتباس و ترجمه از كتاب اعلام الشيعه قسم ثاني از جزء اول چاپ نجف بود. اما آنچه از احوال مرحوم شيخ الحكماء كازروني مي دانم اين است كه مشاراليه فردي دانشمند و نويسنده اي توانا و طبيبي حاذق بود و سالها با برادرش مرحوم ميرزا محمد جواد در بوشهر مقيم بود و از راه طبابت اعاشه مي كرد و طبع شعر هم داشت و از او ديواني در حدود دو هزار بيت باقي مانده نيز به علم مانيسم ( هيپنوتيسم ) آگاه بود و اشخاص را خواب مي كرد و علاوه بر تاليفات سابق كتابي قطور در تاريخ و جغرافياي شهر كازرون به سبك فارسنامه ناصري و آثار حجم نوشته و تصاوير زيادي در آن آورد.

كه خود نقاشي و نگارنده در طفوليت كتاب مزبور را در خانه آن مرحوم ديده است افسوس كه از او كسي باقي نماند كه قدر مولفاتش را بداند و به چاپ آن مبادرت كند و از اشعارش چيزي به خاطر ندارم كه در اينجا نقل كنم.

سديد السلطنه در 23 ماه رجب 1291 ه.ق. در بغداد متولد شد و در 11 ماه رجب 1362 ه.ق. در بندر عباس وفات يافته است. عمر خود را در خدمت دولت در خليج فارس و جزايرش گذرانيده مقدمات را نزد سيد جواد مجتهد يزدي و شيخ عبدالله امام جماعت در بوشهر و عروض و شهر را نزد ملاحسن كبگاني متخلص به محمود و تاريخ و جغرافيا را نزد سيد جمال الدين اسد آبادي كه به افغاني مشهور است و لغت انگليسي را در مدرسه انگليسها در بوشهر فراگرفته است. و تخلص شعري او ابتداء نماني سپس آنرا به عاري تغيير داد. شرح حال خود را در تاليف خودش اعلام الناس في احوال بندر عباس كه احمد اقتداري در سال 1963 ميلادي در تهران به چاپ رساند بيان داشته است آثار ديگر مرحوم سديد السلطنه به شرح ذيل مي باشد :

1- صيد مرواريد

2- اعلام الناس في احوال بندر عباس ( كه به چاپ رسيده و احمد اقتداري آنرا تصحيح كرده است ) و اين بهترين كتابي است از بندر عباس و جزاير خليج فارس كه تا كنون تاليف شده است

3- رساله لوزان چوب در تجارت مرواريد كتابي است تاريخي اقتصادي كه آقاي احمد اقتداري آنرا در تهران به چاپ رسانيده

4- اصطلاحات كشتي در مزينه اصطلاحات دريايي كه احمد اقتداري آنرا به چاپ رسانيده

1- مفاتيح الادب في تاريخ العرب در اين كتاب اماكن تشبه جزيره عربي نوشته شده است

2- المطلبه علي الخليج الفارس و علي بحر العمان

3- المفتاح الثاني از مفاتيح چهارگانه در سال 1315 به چاپ رسيده است و با اين كتاب كتاب بقيه النقيه در احوال و آثار استادش شاعر و اديب معتقد ريشهري و همچنين با اين كتاب رساله اي كه عنوانش ضميمه لطيف است و در شرح حال خود اوست چاپ شده و تعدادي قصيده كه در آنها تخلص را عاري ذكر كرده است بيان داشته .

4- برهان سديد تحريز تازه اي است از مفتاح اول از مفاتيح ادب آنرا اختصاص داده به شرح احوال ابوسعيد حاكم عمان كه به سال 1333 آنرا تمام نموده است.

5- مغاص الئالي و منار الليالي در تاريخ حوادث خليج فارس اين كتاب پيرامون سرزمينهاي شمال خليج فارس و درياي عمان در يكصد سال پيش به همت آقاي احمد اقتداري به سال 1371 ه. ش به چاپ رسيده است.

6- التدقيق في سير طريق شرح سفرهاي مولف است به جزاير خليج فارس و به تهران و بغداد اين كتاب در سال 1362 ش به همت احمد اقتداري به چاپ رسيده است.

7- عشوش نامه برگزيده مولف است لذا از اشعار معاصرين خود

8- مجموعه الضرائف

9- مجموعه النوادر يا النوادر

10- را پرتهاي نظامي

11- رايرتهاي گمركي

12- ثبت نامه وقايع ايام

13- مجموعه مقالات و نقشه ها و نسخ وقف نامه در بعض موقوفات

14- نسخه اي از معاهدات سياسي

15- قاموس لغت اهل بندر عباس و

16- خلاصه فارسيناه ناصري

17- احوال طايفه قشقايي

احوال كنگ در تاريخ و جغرافياي اين بندر و جزيي از مفاتيح اول از مفاتيح الادب ياد شده و اين غير از مقالاتي است كه درباره عمان بوشهر، خوارج و حكومت جواسم و جز آنها نوشته است.

اولين نقطه خاكي جهان در ايران

اينجا جايي است كه شايد حتي نامش را هم نشنيده باشيد اما مقصد بسياري از توريست هاي خارجي بوده است. اين جا «جم» است شهر اسرارآميز، بام استان بوشهر. بوشهري هاي اين منطقه ادعا مي كنند گويش شان نزديك ترين گويش به زبان فارسي اصيل است. مردمي كه كنار تخت پادشاهي جمشيد سكونت دارند؛ درست كمي دورتر از قلعه ضحاك و مارهايي كه حالا چند هزار ساله شده اند. جم نزديك ترين نقطه به خورشيد است... شهري كه در ميان بوميان منطقه مركز عالم لقب گرفته است.

 

 

جايي ميان عسلويه و شيراز

«جم» خنك ترين شهر استان بوشهر است و ميزان رطوبتش هم از شهرهاي همسايه اش بسيار كمتر. شهرهاي استان بوشهر ارتفاعي كمتر از 100 متر از دريا دارند، اما جم با ارتفاع 700 متري نسبت به درياهاي آزاد، آب و هواي مساعد و بارش بيشتري به نسبت ديگر همسايه هايش دارد.

برفراز چگاسه

بومي هاي جم تا بفهمند غريبه اي سفر ديارشان شده است با آب و تاب و با همان لهجه شيرين شان از تاريخچه شهر برايتان مي گويند اما هر چه اين بومي ها در توصيف «جم» واژه ها را به هم گره بزنند، شما نمي توانيد تصوير به درد بخوري از اين شهر داشته باشيد. در عوض مي توانيد راهي «چِگاسه» شويد و در چند ثانيه جم را زير نظر بگيريد.

«چگاسه» نام تپه اي در اين شهر است كه اگر بالاي آن برويد، كل شهر را مي بينيد. البته لطفي كه اين تپه يا تل در شب دارد، هرگز در روز عايدتان نمي شود. بنابر اين چند ساعتي در شب را به مهمان چگاسه شدن اختصاص دهيد.

اگر به دنبال معنا و ريشه «چگاسه» هستيد كافي است چند حرف آن را جا به جا كنيد تا به «چون كاسه» برسيد. تپه چگاسه كه از دور به يك ظرف يا همان كاسه خودمان مي ماند، كاملاً نا نامش هماهنگ است. چون كاسه در گويش جمي هاي به چگاسه تبديل شده است.

اگر دلتان آمد، بي خيال اين تپه خنك شويد، روي نقطه هاي مختلف شهر تمركز كنيد آن وقت كوه بلندي را مي بينيد كه گاهي شبيه يك بستني قيفي مي شود كه انگار طبق قاعده خورده نشده است! انگار اين كوه كه به آن «پوز پدري» يا «پرديس» مي گويند، با همه كوه هاي دنيا فرق مي كند.

افسانه و واقعيت

«پدر جمشيد پيشدادي بعد از تولدش در اين نقطه، همين جا غسل تعميد داده شده». «اولين جايي كه نفت در آن سوزانده شده است، اين جاست»، «قديمي ترين آتشكده زرتشتيان اين جا بوده است.»، «شما الان روي اولين نقطه خاكي زمين ايستاده ايد.»، «مي بينيد نزديك ترين نقطه به خورشيد است اما آفتابش نمي سوزاند.»

همه اين جملات را از زبان جمي هايي مي شنويد كه از خدا خواسته راهنماي افتخاري تان در شهر شده اند و براي تمام گفته هايشان دليل و مدرك دارند. «پوز پُدري» نام همين كوه تاريخي و البته اسرارآميز است. كوهي بلند كه بايد حتما تجربه كوهنوردي را داشته باشيد تا بتوانيد از ارتفاعاتش بالا برويد.

بومي ها مي گويند قلعه ضحاك داخل همين كوه بوده است و محل تولد پدر جمشيد پيشدادي و تخت پادشاهي جمشيد هم به همين دليل هم نام شهر واژه «جم» را يدك مي كشد.

اسرارآميز بودن «پوز پدري» كه جمي ها يكي از مكان هاي مقدس قلمدادش مي كنند، به همين جا ختم نمي شود. جمي ها توضيح مي دهند كه اين جا ميدان مغناطيسي است و وقتي بيماري سراغ اهالي اين ديار مي آيد، شف مي گيرد. آقاي ريزي يكي از ريش سفيدان جم مي گويد: «خارجي هايي كه به جم مي آيند، كاملاً به اين امر باور دارند. بيشترشان ساعت ها را در اين جا مي گذرانند چون مي دانند مشكلات جسمي شان يا رفع مي شود يا تخفيف پيدا مي كند.»

آنها براي اثبات حرف شان يك آزمايش عيني را هم پيشنهاد مي كنند. ماشين مسافرها را روي جاده كنار كوه خاموش مي كنند و ترمز دستي را پايين مي كشند با اين كه شيب جاده به سمت مخالف كوه است اما ماشين بدون اغراق به سمت پوز پدري كشيده مي شود. براي اثبات اينكه جم و به طور دقيق تر پوز پدري اولين نقطه خاكي جهان است هم دلايلي دارند. براي همين نام چند محقق و باستان شناس را هجي مي كنند و اصرار دارند كه آن ها را يادداشت كنيد و بعدها در اسناد معتبر به دنبال ادعايشان باشيد.

پيش گويي يادگار ضحاك

ديدني هاي جم به آن چه گفتيم، محدود نمي شود. اين شهر آن قدر برايتان گفتني دارد كه بايد چند روزي را در آن بگذرانيد تا چيزي را از قلم نيندازيد. مثلاً در فاصله اندكي از پوز پدري، امامزاده اي معروف به پير بي بي بانو هست كه از اماكن مقدس اين شهر محسوب مي شود چند متر دورتر از اين امامزاده حفره اي در صخره هست كه به قول جمي ها مار مقدس در آن خانه دارد. اگر حاجتي داشته باشيد و آن را با صداي آهسته كنار اين روزنه زمزمه كنيد و جناب مار از صخره بيرون بيايد يعني حاجت روا مي شويد! و گرنه بايد شانس تان را روي روياهاي ديگرتان امتحان كنيد تا بلكه يكي از آنها به مذاق مار خوش بيايد و بتوانيد از او «بله» بگيريد!

اين طور كه بومي هاي جم مي گويند عمر اين مار آن قدر زياد است كه در خاطرات پدربزرگ مادربزرگ هاي ريش سفيدهاي جم هم قصه هايي از آن هست. خيلي ها دليل عمر زياد اين مار پيش گو را مغناطيس موجود در فضاي زندگي اش مي دانند و خيلي ها هم معتقدند سال ها پيش عمر جاودانه نصيب او شده است. برخي هم با استناد به خاطرات اجدادشان آن را يادگاري از قلعه ضحاك مي دانند.

شايد خيلي ها تا زير گوش جم هم بيايند اما نادانسته سفر به اين شهر را از دست بدهند. جم فاصله اندكي- چيزي در حدود يك ساعت از راه زميني- با عسلويه دارد. مسير دوم از شيراز مي گذرد. اگر از مسير جنوب شهر شيراز به مقصد جم با ماشين راه بيفتيد، بعد از سه ساعت به اين شهر مي رسيد. جم، نقطه اول بوشهر و نقطه آخر فارس است. البته راه آسان تري هم هست كه لازم نباشد براي سفر به جم، اين شهرها را مبدا قرار دهيد جم فرودگاه هم دارد. يك فرودگاه جمع و جور كه معمولاً در هفته يك پرواز از تهران به آن صورت مي گيرد.