هنرهاي سنتي :

هنرهاي سنتي استان بوشهربه دليل دوربودن از مركز وهمچنين نبودن مواداوليه در منطقه، معدود و تنها شامل رشته هاي زير است:
حصير بافي ،عبابافي ، منبت ، گره سازي( گره سازي امروزديگر رايج نيست ) گليم ،گبه،قالي و جاجيم و رشته هاي گليم و گبه به دليل اينكه از بازارخوبي بهره مند است فعـــالمي باشد ، اماعبا بافي رو به فراموشي است. سفال گري به دليل نبودن بودجه كافي در دسترس هنرمندان و دور بودن از مركز از كيفيت خوبي برخوردارنيست .هنرهاي سنتي در اين منطقه انگشت شمار است، اما در بيشتر روستاهاي شهرستانهاي دشتي ، دشتستان گناوه، كنگان و دير به گبه بافي مشغولند.در گبه بافي ، روستاي شول شهرستان گناوه از اهميت خاصي برخوردار است زيرا قدمت بيشتري درگبه بافي دارد.گبه هاي شول به كشورهاي حوزه خليج فارس و حتي اروپا صادر مي شود.نقشه هايگبه هاي صادراتي توسط شركت ها سفارش داده مي شود و نقش هايي است كه مورد پســند بازار اروپا است و ريشه در گبه بافي محلي ندارد.

اما بعضي از بافندگان كه نقشهاي اصيل را نسل به نسل به خاطر سپرده ا ند و اين گبــــــــــــه هادر خانه هاشان ديده ميشود . درقديم پشم ها و نخهاي گبه رنگ نمي شد وبه رنگ طبيعـــــــــيخود پشم مي بافتند و به آن گبه خود رنگ مي گفتند.جاجيم بافي در استان بوشهر به گبه و قالي از بازار اقتصادي خوبي برخوردار نيست اما هنرمندان آنرا براي خودشان مي بافند و همينطور اهالي براي جهزيه به فرزندانشان از هنرمندان خريداري مي كنند .حصيربافي در منطقه : دستاوردهاي هنرمند حصيربافي در اكثر خانه هاي بوشهر ديده مي شود ، اما از قيمت كمي برخوردار است و جواب نياز هنرمندان رانمي دهد و هنرمندان به ناچار براي كسب وامرار معاش مجبورند به كار ديگري مشغول شوند .عبا بافي : به دليل اينكه تعداد استادكارها اندك است رو به انقراض است و اكثر هنرمندان آن افراد مسن هستند و نيروهاي جوان مايل به فراگيري اين صنعت نيست .سفالگري : اين رشته در اين منطقه بيشتر است و نوآوري در آن مشاهده نمي شود و اكثر همت كارگاه هاي سفالگري صرف ساختن قليان مي شود ، زيرا هنـرمندان با اين دستاوردها امــرار مـعاش مي كنند وجز اين درآمد ديگري ندارند و غالبا بدليل اينكه بودجه ندارند ، دست ساخت هاي آنان نيز تنوع خاصي ندارد ،در صورتي كه همه آنان مشتاقند تاآنچه راكه درذهن دارند دركوره هاشان مشاهده كنند و خلاقيت خويش را در اين دستاوردها به معرض نمايش بگذارند .

گبه و قالي :

شاخص ترين محصول صنايع دستي استان بوشهر نوعي فرش بنام گبه است . علاوه برآن بافت انواع قالي و قاليچه در تقاط مختلف روستايي در ميان عشاير ساكن در روستاها رايج مي باشد .در استان بوشهر بافندگان به دو قشر تقسيم مي شوند . يك عده بافندگاني هستند كه مواد اوليه را به سرمايه خوشان تهيه مي كنند و مي فروشند كه از وضعيت اقتصادي خوبي برخوردارند . قشر ديگر به صورت دستمزدي كار مي كنند و مواد اوليه را از ساير منابع تحويل مي گيرند . سابقه تاريخي : در هر جاكه دام وجود داشته است ، انسان به كاربرد پشم گوسفند پي برده و بعدها بافت گبه و گليم درهمان مناطق معمول شده است ، روستاي شول قدمت ديرينه در گبه بافي دارد. بعد از آن سرمك ، رود فارياب ، ده كهنه و غيره

مشخصات يك گبه مرغوب :

1-دار محكم باشد .

2-چله كشي به خوبي انجام شده باشد .

3-گره بايد محكم زده شود .

4-شانه به خوبي زده شود .

5-نخي را كه بعد از گره زدن مي بافند ، به اصطلاح زنجيري ، كه درروستاي شول به آن تپ كو مي گويند به خوبي بافته شود و روي آن شانه زده شود .

نقوش و رنگهاي گبه :

در اين منطقه طرح ها بيشتر الهام گرفته از طبيعت است كه در محل زندگي آنان وجود دارد ، مانند نقش بز ، پرنده و درخت كه در قالي و گبه ها ديده مي شود . ممكن است به صورت طرح بندي باشد ، يعني يك قطعه از طرح در سر تا سر فرش چه در طول چه در عرض تكرار شده باشد . طرح هندسي هم در بافته ها يشان ديده مي شود گبه هاي اين مناطق صادراتي هستند و براي كشورهاي اروپايي سفارش مي گيرند . گبــه هاي امروزي با استفاده از طـرح ها و نقش هاي كه به بافندگان داده مي شود آماده مي شود و طرح ها اصالت ديرين را ندارند . در گذشته همه گبه ها به رنگ خود پشم بافته مي شد و رنگ ديگري نداشت .

نقش هاي گبه در روستاي شول:

1-نقش دو لوزي سماور

2-نقش وسط چنگ

3-ماه و آفتاب

4-نقش حسين خاني

5-نقش كنگره اي

6-چنگ

7-قليوني (محل اتصال دو لوزي را قليوني مي گويند)

8-نقش چنار

9-بغل خوسي

10- نقش ساده شده حيوان مانند نقش آهو كه به آن شكال مي گويند .

نقش هاي موجود در روستاي كلمه :

1-ناظم

2-گل حاشيه و چهار شاخه

3-سراب

4-نقش بلبل

5-نقش تجريه ي حيوان

6-نقش كبك روي كوه

7-نقوش شطرنجي

گليم :

گليم يكي از بافت هاي داري است كه دراكثر نقاط كشورمان بافت آن رايج است . روستاي شنبه از توابع شهرستان دشتي و روستاي سرمك از توابع شهرستان دشتي بخش جم و ريز از توابع شهرستان كنگان و بسياري از روستاهاي استان بوشهربه گليم بافي مشغولند . نقوش گليم غالبا هندسي است ، اما در بعضي از مناطق مانند روستاي سرخره (دشتستان) گليم نقش دار ندارند و به صورت راه راه مي بافند . رنگ گليم متنوع است و به رنگهاي مختلف مي بافند .گاهي اوقات پشم را با رنگ گياهي رنگ ميكنند . مثلاً از پوست گردو رنگ قهوه اي مي گيرند و از گل درخت گز رنگ قرمز مي گيرند.

نقوش روستاي شنبه :

نقوشي حوضي ،چنگ ، تهراني كوچك ، تهراني بزرگ ، كشكولي ، دانه بيگي نقش خراساني.نقوش روستاي سرمك آقاجاري ، نيم خانه ، انگليسي ، نصف حوض ، بحروني ، خشت.تگين : نوعي گليم است كه اين محصول مخصوص پختن نان است يعني وسايل و ردنه زدن خمير را بر روي تگين مي گذرند و بر روي آن مي نشينند و نان درست مي كنند.

عبا بافي :

عبا بافي از رشته هاي صنعت نساجي است كه روزگاري در ايران و به ويژه در مناطق روستايي داراي گستردگي فراواني بوده است . اين صنعت در پاره اي از نقاط استان بوشهر مانند روستاهاي تنگ ارم ، بنار آزادگان، زيارت ، سعدآباد ، بردخون ، كردوان سفلي و عليا و حومه شهر اهرم رايج بوده كه علاوه بر تأمين نيازهاي روستاهاي استان به كشورهاي حوزه خليج فارس نيز صادر شده است . در حال حاضر (زمستان 1375) ارزش توليدات عبا در سال بيش از000/216/000 ريال مي باشد و تنها در سال گذشته مبلغ 000/108 مارك درآمد ارزي براي كشور داشته است .

نقوش و رنگها :

در اين بافت نقشي وجود ندارد . به صورت ساده بافته مي شود رنگ قهوه اي ، كرم رنگ . به ندرت مشكي است .

جاجيم :

جاجيم جزء فرآورده هايي است كه به كمك دستگاه بافندگي چهار ورودي بافته مي شود . نوع دستگاه آن در مناطق مختف با هم تفاوت دارد. مثلاً در منطقه سرخره روستاي شهرستان دشتستان با دار قالي جاجيم مي بافند و تفاوت آن با دار قالي اين است كه به آن چهار ورد اضافه مي كنند.در منطقه ممريز روستاي شهرستان دشتي دستگاه جاجيم بافي مختص به جاجيم است . در منطقه عيسوند دستگاه بافندگي جاجيم مانند دستگاه بافندگي عبا است .

نقوش و رنگها :

نقوش جاجيم بيشتر به صورت راه راه يا چهار خانه است و بعد از بافت روي آن را هم به سليقه خود تزئين مي كنند و به رنگهاي مختلف بافته مي شود.

حصير بافي :

حصير بافي يكي از قديمي ترين صنايع دستي و شايد كهن ترين آنهاست كه به عنوان منشأ نساجي شناخته مي شود و در بسياري از كشورهاي جهان به ويژه آن دسته از ممالكي كه به مـــواد اوليه مورد نياز اين رشته دسترسي دارند مرسوم و متداول بوده است .امروزه در مناطق مختلف كشورمان كه دسترسي به برگ درخت خرما ، ساقه گندم ، ني و تركه وجود دارد ، محصولات اين رشته به صورت حصير بافي ، سبد بافي ، مروار بافي ، تركه بافي ، چم بافي و چيغ بافي رايج است . در استان بوشهر به دليل فراواني برگ و الياف خرما و گياهان خودرو شبيه ساقه گنــــــدم كه در اصطلاح محلي خاكه ناميده مي شود. از دير باز توليد انواع محصولات حصيري به منظور استفاده محلي و فروش در ساير بازارها در حد گسترده اي رايج بوده است و امروزه به دليل جايگريني محصولات كارخانه اي وعدم ثبات بازار فروش اين محصولات از توليد آنها كاسته شده است و بيشتر به منظور مصرف داخلي روستائيان تهيه مي گردد. تعداد صنعتگران شاغل در اين رشته در استان بوشهر بالغ بر 800 خانوار مي باشد . ارزش توليدات حصيري در سطح استان تنها در سال گذشته بالغ بر 000/000/64 ريال بوده است . در روستــاهاي تابعه گناوه ، دشتستان ، دشتي ، تنگستان و كنگان حصير بافي رايج است . نقوش و رنگها : براي رنگ كردن برگ نخل جوهر رنگي از عطاري تهيه مي كنند كه نام آن بقم است .

بقم به چند رنـــــــگ وجود دارد و به رنگهاي سبز ، آبي ، بنفش و نارنجي . بقم را با زرد چوبه مخلوط مي كنند تا رنگ آن جلاي بهتري داشته باشد و روشنتر شود و براي اينكه رنگ تيره تر يا روشنتر شود مقدار زردچوبه را كم يا زيادتر مي كنند.نقش ها در حصير يا سبد و ديگر محصولات ذهني بافته مي شود و به صورت لوزي هاي كنگره دار و هندسي بافته مي شود.محصولات: مهمترين محصول حصيري استان بوشهر كه هم از نظر اقتصاد خود مصرفي داراي اهميت ويژه اي مي باشد و هم در گذشته در امارت متحده عربي داراي بازار مناسبي بود. نوع فرش حصيري به نام تك است كه معمولاً به عرض ده سانتي متر بافته مي شود و سپس به اندازه عرض مورد نظر قطعات ده سانتي حصيري در كنار يكديگر دوخته مي شود. از اين محصول به منظور پوشش سقف كپرهاي روستايي نيز استفاده مي شود زيرا به دليل نوع بافتنش به راحتي آب باران را از خود عبور مي دهد. محصول ديگر به نام مغرف كه نوعي زنبيل كوچك است .تويزه محصول ديگري است كه داراي قابي دايره اي شكل است و بيشتر به عنوان جاي نان مورد استفاده قرار مي گيرد.تلي محصول ديگري كه ظرف مناسبي براي نگهداري گندم ، جو و ساير حبوبات و غلات است .

سپك : ظرفي سيني مانند است و براي پاك كردن گندم مورد استفاده قرار مي گيرد.

كنده :جاي نگهداري ميوه است .

چاكان: سبدي براي جمع آوري خرما است و به عنوان كفه ترازو و نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.

بادبزن : كه در انواع مختلف كوچك و بزرگ و ريز و درشت با تزئين و نوار دوزي رنگي بافته مي شود.

طناب : كه براي بالا رفتن از درخت خرما يا بالا كشيدن دلو آب از چاه مورد استفاده قرار مي گيرد.

كلاه حصيري: در اندازه هاي مختلف و به صورت ساده يا رنگي بافته مي شود.

سفالگري :

به دليل اهميت حياتي آب در منطقه كم آب و محروم بوشهر ، ساخت وسايلي كه بتواند نقشي در خنك كردن و خنك نگهداشتن آب داشته باشد از دير باز مرسوم بوده و كارگاههاي سفالگري كنگان و برازجان در جوار تهيه و توليد وسايل خنك كننده آب كه در اصطلاح محلي به آن حبانه مي گويند به ساخت ساير فرآورده هاي سفالين از قبيل كوزه آب ، كوزه قليان ، سر قليان ، كشك ساب و غيره مشغول بوده اند كه اين محصولات غالباً بدون لعاب به بازار عرضه مي شده اند.در حال حاضر علاوه بركارگاههاي سفالگري كنگان و برازجان در شهرستان دشتي و بندر ديلم نيزكارگاههاي سفالگري وجود دارد.

نقوش و رنگها :

بيشتر سفال ها به رنگ قهوه اي ـ حنايي و سبز ديده مي شود و نقش ها به صورت گل و برگ كنده كاري به صورت مارپيچ و نقش هاي لوزي وجود دارد.

منبت :

منبت سازي يا منبت كاري عبارت است از برجسته كاري روي چوب به نقوش مورد نظر و براي منبت دو روش عمده به كار مي رود : در روش اول چوب يكپارچه به وسيله مغار و سوهان برجسته مي شود(تراش زمينههاي ) ودر روش دم قطعات چوب جداگانه بوسيله مغار سوهان تراش شده و سپس كنار هم مطابق با طرح چيده مي شودند (زمينه معمولاً چوبي است ) منبت كاري در زمان قاجاريه در شهر بوشهر به اوج رسيده بود و قبل از آن هم ممكن است كه وجود داشته اما آثاري به جاي نمانده است .

نقوش و رنگها :

بيشتر نقش ها طبيعت ، گل و مرغ، نقوش تجريدي حيوانات و نقوش اسليمي مشاهده مي شود و از رنگ خود چوب استفاده مي شود.

گره چيني :

گره چيني عبارت است از اتصال قطعات چوبي بوسيله اتصالات چوبي به نحوي كه نقش گره اي در آن مشاهده شود. براي گره چيني كه اغلب مشبك و همراه با شيشه (ولي چند تكه ) ساخته مي شود نياز به يك طرح گره اي است كه بر اساس آن قطعات چوبي را به طول و ضخامت مورد نظر بريده و سپس بسته به جاي آن از نوع اتصال مناسب آن استفاده مي كنند . در گره چيني اتصالات زيادي به كار مي رود و ممكن است بر خلاف و سايل زير ساختي در يك اتصال آن از چندين قطعه چوب استفاده شود و يك اتصال چندين چوب را به هم متصل كند. امروزه ديگر گره چيني در بوشهر رايج نيست اما در دوره قاجاريه بسيار مورد استفاده و رواج داشته ولي امروزه هنرمندان تنها به مرمت آن مشغولند.

نقوش و رنگها :

در كار گره كاري نقش ها به شرح ذيل مي باشد1ـ پنج شمس مربع 2ـ هفت بند قوسي 3ـ شش بند قوسي 4ـ هشت قول 5ـ چهار قول 6ـ هشت شمس مربع 7ـ هلال خورسيدي 8ـ هلال كماني 9ـ هلال تيز

موسيقي سنتي :

انواع سازها در استان بوشهر :

سازهاي بادي شامل :

1ـ ني انبان 2ـ ني جفتي 3ـ ني تكي

سازهاي پوستي شامل :

1ـ دمام 2ـ دايره و همراه كننده سازها سنج و بوق است .

ني انبان از دو قسمت تشكيل شده : 1ـ دسته كه از چوب ساج ساخته شده است . در دسته ني انبان دو ني وجود دارد كه هر كدام شش سوراخ دارند و با دست مي تواند هفت نت را اجرا كند.

2ـ پوست ني جفتي: بلند تر از دسته يا ني ،‌ني انبان است و فاصله بين سوراخ هايش بيشتر است . در ني جفتي ديگر پوست وجود ندارد و هواي داخل ني را با دهان كنترل مي كنند ، در صورتي كه در ني انبان هواي داخل را با هوايي كه در داخل پوست است كنترل مي كنند.از دمام ، بوق و سنج در مراسم عزاداري ، عاشورا و وفات حضرت علي (ع ) و غيره استفاده مي كنند.از ني جفتي و ني انبان در مراسم جشن و سرور استفاده مي كنند.
بوق:از شاخ قوچ است اين شاخ از هند وارد مي شود و هر چه پيچش آن بيشتر باشد مرغوبتراست .