خراسان جنوبي شامل محدوده‌اي از خراسان بزرگ است كه در سده‌هاي پيش «قهستان» ناميده مي‌شد. براساس كتيبه‏ هاى به جا مانده از دوره هخامنشى و به گفته بعضى از مورخان يونانى،«قهستان» سكونتگاه قوم ساگارت، از اقوام آريايى بود. هرودوت مورخ يونانى مى‏ نويسد: آن‏ها در رديف اقوام شرقى هستند و از سكنه «ساتراپ چهاردهم هخامنشيان» به شمار مى‏ روند. ماركوپولو نيز در سفرنامه خود، از اين منطقه با نام «تونوكاين» - تون و قاين- ياد كرده‌است. واژه «قهستان» را اكثر پژوهشگران، معرب «كهستان» دانسته اند كه به دليل محيط جغرافيايي خاص و وجود كوهستان ها به آن اطلاق مي شد. « كهستان » را بر وزن «كوهستان» هم گفته اند. از اواخر قرن پنجم هجرى «قهستان» به يكى از مراكز مهم فعاليت «فرقه اسماعيليه» به رهبرى «حسن صباح» تبديل شد. از آنجايى كه اين ناحيه از موقعيت مناسب اقليمى و طبيعى برخوردار نبود و مورد بى‏ توجهى حكومت‏ هاى مركزى بود، براى فعاليت‏هاى «فرقه اسماعيليه» داراى شرايط مساعدى بود. لذا، بعد از منطقه الموت، قهستان به مهم ‏ترين مركز فعاليت اسماعيليان تبديل شد، كه قلمروى در حدود «ترشيز يا كاشمر» تا «نهبندان» را دربرمى‏ گرفت. با روي كار آمدن حكومت صفوي، امنيت نسبتي در اين منطقه بوجود آمد كه باعت رونق و گسترش تجارت شد. استان خراسان جنوبى تا ۱۳۸۳، بخشى از استان پهناور خراسان بود، ولى در اين سال با مصوبه مجلس شوراي اسلامي و براساس تقسيمات جديد كشورى، از آن منفك شد و خود به استاني مستقل تبديل گرديد.