جشن كه از واژه يشن به معناي نيايش آمده، در فرهنگ ايرانيان باستان، پيوندي ناگسستني با تغيير طبيعت دارد.  ايرانيان از هر فرصتي براي شادماني استفاده مي­نمودند.  براي توضيح بيشتر، نياز به ذكر برخي جزييات داريم.

اشاره گرديد كه هر سال به 11 ماه سي روزه و يك ماه 35 روزه تقسيم شده است.  از نظر ايرانيان باستان، هر روز از هر ماه متعلق به يكي از امشاسپندان و يا ايزدان بوده و آداب و مناسك خاصي را مي­طلبد. 

روزشمار ايرانيان، هفته را نداشته و اصولاً هفته از ابداعات سامي نژادها (اعراب) مي­ باشد....

اسامي روزهاي هر ماه ايراني به ترتيب از يك الي سي عبارت­اند از : 1- هرمزد، 2- بهمن، 3- ارديبهشت، 4- شهريور، 5- سپندارمزد (اسفند)، 6- خرداد، 7- امرداد، 8- دي به آذر، 9- آذر، 10- آبان، 11- خور، 12- ماه، 13- تير، 14- گوش، 15- دي به مهر، 16- مهر، 17- سروش، 18- رَشن، 19- فروردين، 20- بهرام، 21- رام، 22- باد، 23- دي به دين، 24- دين، 25- اَرد، 26- اَشتاد، 27- آسمان، 28- زامياد، 29- ماراسپند و 30- اَنيران.

براي بيان روز هم واژه مخصوص آن روز را به همراه ماه آن مي­آوردند.  بطور مثال روز ششم ماه فروردين را خرداد روز از فروردين ماه مي­ناميدند.

هر روز از ماه، اعمال خاصي را طلبيده و نيايش خاص خود را دارد.  در اين روزشمار، 4 روز مزين به نام پروردگار (دي) مي­باشد.  روزهاي اول، هشتم، پانزدهم و بيست و سوم.  در اين روز، ايرانيان دست از كار و تلاش برداشته، استراحت نموده و به نوعي به عنوان روز تعطيل خود قلمداد مي­نمودند.  در اين روز، كشتن حيوانات، به احترام نام خداوند ممنوع بود. امروزه هم­ميهنان زرتشتي به احترام نام خداوند در اين چهار روز، از خوردن گوشت خودداري مي­نمايند.

با توجه به اينكه هر روز نيازمند انجام اعمالي خاص مي­باشد، لذا تعداد روزهاي ماه همواره ثابت و برابر 30 روز بوده بجز ماه اسفند كه 35 روزه به شمار آمده و پنج روز آخر را به نام پنجه گمشده مي­ناميدند.

البته ايرانيان دانا از همان زمان، سال كبيسه را مي­شناختند، اما به دليل محدوديت در اضافه نمودن روز به تقويم باستاني خود، سال كبيسه را هر 120 سال يك بار كه اختلاف گردش زمين به دور خورشيد به يك ماه مي­رسيد، گرفته و آن سال استثنائاً 13 ماهه محسوب مي­شد.

تقارن هر روز با هر ماه هم نام خود نيز توسط ايرانيان جشن گرفته مي­شد.  به عنوان مثال جشن مهرگان در مهر روز از ماه مهر برگزار مي­گردد.  جشن آبانگان در آبان روز از ماه آبان و به همين ترتيب.  اما اشتباهي كه متاسفانه در اين زمينه انجام مي­شود، روز برگزاري اين جشن­ها است.

همانطوريكه ذكر گرديد، تعداد روزهاي هر ماه زرتشتي 30 روز مي­باشد.  پس روز سي و يكم فروردين ماه تقويم خورشيدي برابر با هرمزد روز ماه ارديبهشت زرتشتي يا اول ارديبهشت مي­باشد.  به همين ترتيب، روز اول ماه خرداد تقويم خورشيدي برابر روز سوم (ارديبهشت روز) ماه خرداد زرتشتي مي­باشد.  اين اختلاف ناشي از 31 روزه بودن شش ماه اول سال در تقويم خورشيدي مي­باشد.  جشن مهرگان هم در مهر روز (روز شانزدهم) ماه مهر مي­باشد كه اگر آن را نظير به روزهاي تقويم زرتشتي كنيم، 10 مهر تقويم خورشيدي خواهد بود.

علاوه بر اين گونه جشن­ها، ايرانيان به پاس آفريده شدن شش آفريده هرمزد، آن پنج روزي را كه هرمزد به شادي مي­پرداخت را نيز جشن مي­گرفتند كه اين رسم زيبا هنوز در بين زرتشتيان پابرجاست.  اين دوره­ها را گاهَنبار مي­نامند و به اين ترتيب است: (تاريخ­هاي ارائه شده در پرانتز، تاريخ­هاي متناظر تقويم خورشيدي است)

-         آفرينش آسمان از هرمزد روز فروردين ماه (اول فروردين) تا آبان روز ارديبهشت ماه (9 ارديبهشت) به طول انجاميد.  پس، از 10 الي 15 ارديبهشت را تحت عنوان گاهنبار مَديُزَزم گرامي شمرده مي­شود.  اين روز روزي است كه سبزه­ها و گياهان سبز مي­شوند.

-         آفرينش آب از مهر روز ارديبهشت ماه (15 ارديبهشت) تا آبان روز تير ماه (7 تير ) به طول انجاميد.  8 الي 12 تير ماه نيز به نام گاهنبار مَديُوشَم گرامي داشته مي­شود.  در اين روز آب زلال گرديد.

-         آفرينش زمين از مهر روز تير ماه (13 تير) تا اَرد روز ماه شهريور (20 شهريور) به درازا كشيد.  گاهنبار پديشهه نيز به مدت 5 روز از 21 الي 25 شهريور برگزار مي­شود.

-         آفرينش گياه از هرمزد روز ماه مهر (26 شهريور) تا اَرد روز مهر (19 مهر) طول كشيد.  در انتهاي اين دوره نيز گاهنبار اَياسريم از 20 تا 24 مهر برگزار مي­گردد.

-         آفرينش گوسپند از هرمزد روز آبان ماه ( 25 مهر) تا روز دي به مهر از ماه دي (جشن ديگان) (9 دي) به درازا كشيده شد و گاهنبار مَدياريم در فاصله روزهاي 10 تا 14 دي برگزار مي­گردد.  در اين گاه است كه انبار زمستان براي دام­ها پر مي­شود.

-         آفرينش انسان (كيومرث) نيز از رام روز دي ماه (15 دي) تا انيران روز اسفند (24 اسفند)  طول كشيده كه گاهنبار هَمَسپَهمَديم را از 25 تا 29 اسفند برگزار مي­نمودند.  رو اول فروردين هم كه آفرينش تكميل گشت را تحت نام نوروز (روز نو) گرامي مي­داشتند.