خانه هاي تاريخي :
ابنيه مسكوني قديمي موجود در بافت قديم گرگان كه عمدتا متعلق به اواخر دوران قاجاريه و اوايل دوره پهلوي مي باشد بر اساس اقليم منطقه، وجود منابع طبيعي از جمله جنگل ها و دسترسي آسان به چوب، وضعيت اقتصادي خانوارها ( طبقات اشراف، متوسط، فقير )اعتقادات و باورهاي ديني و اجتماعي و سلائق هنري مردم احداث شده است. منازل اشراف به وسيله ديوارهاي قطور و بلند محصور مي شد و غالبا دو طبقه و مشرف به كوچه بود .اين بناهاي آجري اطاق هاي بزرگ متعدد و مجزا از يكديگر دارند. اين اطاق ها به وسيله ايوان هاي چوبي كه غالبا با نرده هاي چوبي خراطي شده و ستونهاي بزرگ منقش، استوار و مزين شده است. بسياري از اطاق ها به ويژه پذيرايي داراي گچ بري، رفها و طاقچه هاي ها زيبا هستند. بامهاي شيب دار و سفالي بر روي خرپاهاي چوبي بسيار قوي استوار مي شد كه غالبا از چهار طرف ساختمان بيش از يك تا يك و نيم متر جلوتر مي آمد تا از بارش باران بر پنجره ها جلوگيري كند.
شهر گميشان نيز كه در 15 كيلومتري شمال شهرستان تركمن واقع است داراي بافت قديمي بوده و خانه هاي تاريخي فراواني كه متعلق به اواخر دوره قاجاري و اوايل دوره پهلوي اول است در آن موجود مي باشد. اين خانه ها كه متاثر از موقعيت جغرافيايي منطقه همچون نزديكي به درياي خزر، بالا بودن سطح آب هاي زيرزميني، بالا بودن ميزان نزولات جوي و نزديكي به مناطق جنگلي و همچنين نقش معماران باكويي در جريان و بعد از جنگ جهاني دوم شكل گرفته اند، نوع معماري خاص در اين خانه ها ايجاد كرده اند . بهره گيري وسيع از چوب، سكو سازي، فرم شيرواني حلبي بنا از ويژگي هاي خاص آن است . اينك به چند نمونه از خانه هاي قديمي مي پردازيم :

مجموعه خانه باقري :
خانه باقري در ضلع شمالي بازار قديمي نعلبندان شهر گرگان واقع شده است. احداث اين بنا مربوط به اواخر دوران قاجاريه و موسس آن محمد رضا باقري بوده است . اين خانه كه به سبب وسعت زياد آن و همچنين دارا بودن بناها و اطاق هاي متعدد به ‹‹ مجموعه باقري ›› مشهور است بنايي 16 ضلعي است كه در دو طبقه و به وسعت حدود 300 متر مربع احداث شده است . مصالح عمده آن چوب، خشت و آجر و ملاط خاك، گچ و كاهگل است. در اين مجموعه كليه بخش هاي مورد نياز از جمله اطاق هاي زياد اندروني و بيروني، حياط، ايوان، تالار، پستو، انباري و سردابه تعبيه شده است. جرزهاي بنا عمدتا قطور و حدود 30 سانتيمتر پهنا دارد تا توان بار دو طبقه ساختمان را دارا باشند. پوشش كل مجموعه همچون بناهاي دوره قاجاريه و تاثير پذيري از شرايط اقليمي موجود در منطقه با فرم شيرواني ايجاد شده است. پوشش داخلي اطاق ها از پلور و گل ني و پوشش بيروني ساختمان از سفال است. در طبقات پايين، كف كرسي هاي پيش آمده وظيفه ارتباط دهي بين اطاق ها را بر عهده دارند و در طبقات فوقاني، تراس عهده دار اين وظيفه است.
عمده ترين تزئينات اين بنا بصورت آجري ، ايجاد درگاههاي ورودي به شكل ستون و سرستون هاي چسبيده و ايجاد قوس بندي در بالاي آن، نشيمن گاههاي دو سوي ورودي، ستونهاي آجري با گچ كاري سفيد و نيز كف سازي محوطه با آجر در اشكال ساده و مارپيچ مي باشد.از تزئينات چوبي اين بنا مي توان به نرده هاي خراطي شده، ساخت پنجره ها با شيشه هايي در رنگ هاي مختلف و متنوع، بالكن چوبي، سرشيرهاي سه طبقه بنا اشاره نمود. در واقع تزئينات آن بيشتر در آلات چوبي و آجركاري ها خلاصه مي شود.


خانه خراساني :
اين خانه در كوچه خراساني و مجاور امامزاده نور در شهر گرگان واقع است. طبق كتيبه موجود، بنا در سال 1295 هـ .ق در دوره سلطنت ناصرالدين شاه احداث شده است. اين خانه داراي دو بخش شمالي و جنوبي است. بخش جنوبي كه به لحاظ سبك معماري ويژه آن مهمترين بخش مجموعه محسوب مي شود در دو طبقه ساخته شده است مصالح عمده بنا، آجرهاي 20×20 سانتيمتر مي باشد كه با ملاط گچ چيده شده اند و استفاده از چوب در قسمت هاي مختلف مشهود است. جرزهاي بنا قطور و حدود 80 سانتيمتر مي باشد. نور اتاق ها از طريق پنجره ها، ارسي ها و كتيبه ها تامين مي گردد. پوشش طبقه اول با تيرريزي، گل و ني انجام شده كه تيرهاي چوبي نزديك به هم نصب شده اند تا بنا از استحكام بيشتري برخوردار باشد. پوشش سقف خانه شيرواني با بهره گيري از سفال مطابق سبك معماري دوره قاجار مي باشد. تزئينات خانه خراساني شامل ارسي ها، پنجره هاي مشبك با شيشه هاي رنگين و نقاشي هاي سطح زيرين سر شيرهاي بيروني بنا با نقوش گل و بوته و خطوط سوره حمد قرآن كريم و بندكشي ديوارهاي آجرين بنا در داخل حياط مي باشد.

خانه تقوي :
خانه تقوي  مجموعه اي با مساحت 2000 متر مربع كه شامل دو اندروني و دو بيروني است و در فضايي 10 ضلعي قرار گرفته است. اين خانه كه در نزديكي امامزاده نور شهر گرگان واقع شده متعلق به دوره قاجاريه است. ورود به اين مجموعه از طريق 4 ورودي انجام مي گيرد. غالب ساختمان هاي اين مجموعه دو طبقه و تنها بخش هاي خدماتي در يك طبقه احداث شده اند مصالح عمده اين بنا را آجر تشكيل مي دهد كه با ملاط گل آميخته شده اند و جرزهاي 90 سانتي متري را ايجاد كرده اند تا قدرت توان و باربري دو طبقه را داشته باشند.
كرسي چيني، افزايش ارتفاع، تعداد بازشوها و نوع پوشش بنا از جمله مواردي است كه در ساختمان تقوي رعايت شده تا با شرايط اقليمي همخواني داشته باشد. شكيل ترين و مهمترين بخش مجموعه را يكي از بيروني هاي بنا تشكيل مي دهد كه در وسط حياط بزرگ و مشجر ايجاد شده است. اين ساختمان كه 150 متر مربع مساحت دارد در دو طبقه احداث شده كه در هر طبقه چهار اتاق و يك راهرو تعبيه شده است.
پوشش بنا در طبقه اول با تيرهاي چوبي نراد و گل پتك انجام شده و در طبقه دوم پوشش شيرواني بنا با استفاده از سفال به سبك معماري بافت قديم شهر گرگان اجراء شده و داراي سرشيرهاي سه طبقه و شكيل مي باشند كه حدود 140 سانتيمتر از بدنه فاصله گرفته اند تا نزولات جوي به بدنه آسيب نرسانند.
تزئينات خانه تقوي عمدتا در بيرون و نماي آن مشهود است و اطاق ها به غير از طاقچه ها و گيلوئي هاي تزئينات چنداني ندارد. اما تمامي درگاههاي بنا كه به بيرون باز مي شوند در يك قاب آجري و تزئين شده و برجسته جاي گرفته اند. همچنين تزئينات آجري زيبايي در اشكال هندسي مثلثي كه در قسمت بدنه، برجسته مي باشند و رديف هاي چند گونه آن جلوه زيبايي به بنا داده است علاوه بر اينها فرم كلي ساختمان و تقارن دو سوي پيشخوان و تزئينات چوبي را بايد به آن افزود. سر شيرهاي مطبق، پلكان چوبي و نرده هاي خراطي شده و بهره گيري از كاشي با خطوط آيات قرآن كريم از تزئينات ديگر خانه تقوي به شمار مي رود. در اين بنا ( در 5 سال اخير ) تعمير و مرمت هاي كلي انجام شده است كاربري خانه تقوي در حال حاضر به عنوان بخشي از اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان گلستان مي باشد.

خانه امير لطيفي :
خانه امير لطيفي در جنوب محله چهارشنبه اي بافت قديم گرگان واقع است و از سمت جنوب به بازار قديمي نعلبندان مرتبط مي شود. باني بنا مرحوم مهدي خان ملك مي باشد و قدمت خانه به اواخر دوره قاجار بر مي گردد.

اين خانه با وسعتي حدود 1000 متر مربع ، دو طبقه و شامل دو بخش هسته اصلي و خدماتي است. اين بنا در مركز خود در هر طبقه يك اطاق اصلي سه دري و دو راه پله در مجاور آن و سپس يك اطاق ديگر در هر سو دارد. بدين صورت بنايي است كه 3 اطاق و دو راه پله نماي اصلي آن را تشكيل مي دهد.

جرزهاي قطور 80  سانتيمتري بنا توان باربري طبقات را دارا بوده و به منظور پيوسته بودن اجزاء ساخت ، كلاف بندي در آن انجام شده است كه مهمترين آن در سر طاقها ديده مي شود. دربهاي چوبي دو لنگه كه در طبقه اول داراي كتيبه و در طبقه دوم داراي هلالي مي باشند به نماي اصلي بنا جلوه اي خاص بخشيده است . فرم موزون، رعايت تقارن، ارتفاع مناسب با ابعاد بنا  سر شيرهاي پيش آمده و منطبق، كف  قلوه چين حياط و آجر فرش، گچ بري اطاق ها، تفكيك فضاهاي خدماتي همچون آشپزخانه و انباري و بخش خدمه از هسته اصلي از ديگر ويژگي هاي بارز بناي امير لطيفي است.

مجموعه شيرنگي :
مجموعه شيرنگي در محله نعلبندان و جنب امامزاده نور شهرستان گرگان واقع شده است. پلان اين بنا بصورت مربع و مستطيل شكل در دو طبقه و هر طبقه داراي دو اطاق مي باشد. كف اطاق طبقه دوم با چوب نراد روسي فرش شده و در و پنجره هاي بنا نيز چوبي است. مصالح بكار رفته در اين بنا عبارتند از : آجر 25×25 سانتيمتر و خشت خام در ديوارها ، سقف سفال پوش، تزئينات گچي در نماي زير سقف مي باشد.
اين بنا از آثار اواخر دوره قاجاريه مي باشد. كاربري قبلي اين بناي مسكوني بوده اما بعد از خريد و مرمت توسط اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان گلستان به كاربري اداري ( ساختمان شماره 2 ) تغيير كرد.

خانه شير محمدي :
اين خانه در بافت قديم شهر گميشان و يكي از رفيع ترين بناهاي تاريخي شهر به شمار مي رود . قدمت آن به اواخر دوره قاجاريه مي رسد . اين بنا در سه طبقه با مصالح آجر، گچ و چوب و با سقف شيرواني حلبي اجرا شده است . هر طبقه داراي چهار اتاق با كف پوش ها و پنجره هاي چوبي بوده و فضاي داخلي اتاق ها داراي راهروي مركزي و راه پله چوبي بوده كه عنصر ارتباط دهنده اتاق ها و طبقات با يكديگر به شمار مي رود .  

خانه خوزيني :
از خانه هاي قديمي شهر گميشان است كه در خيابان قدس قرار دارد . قدمت آن حدود 130 سال مي باشد . بنا در دو طبقه و با مصالح چوب اجرا شده است . اين خانه داراي تراس چوبي مي باشد كه دور تا دور هر طبقه را فرا گرفته است كه در فاصله هاي نزديك ستون هاي چوبي به كار رفته است . هر طبقه داراي چهار اتاق جدا از هم مي باشد . مسير دسترسي اتاق ها بصورت راهروي عمود بر هم است كه جهت شرقي ـ غربي و شمالي ـ جنوبي دارد .