موقعيت جغرافيايي طبيعي و فرهنگي:

 روستاي "چالشتر" از روستاهاي دهستان حومه بخش مركزي شهرستان ، شهركرد مي باشد كه د رفاصله 6 كيلومتري غرب مركر استان واقع شده و جمعيت آن بر اساس سر شماري 1375 ه ش / 1417ه ق / 1996 م ، 5639 نفر بر آورده گرديده است .
 اين محل از سال 1376 ه ش /1418 ه ق / 1997 م به رغم تمامي ارزشهاي فرهنگي و سوابق تاريخي خود همراه با روستاهاي مجاور خود " اشكفتك و مهديه ( زانيان ) جز نواحي شهري به مركز استان و تحت عنوان ناحيه غرب شهركرد محسوب شده است . گويش مردم آن فارسي روستايي بوده و مذهب تمامي ايشان تشيع مي باشد .
 بر اساس اسناد ، شواهد ، مدارك و متون تاريخي اين محل از دير باز ادبا و فرهيختگان فراواني را در خود پرورش داده و نيز روانه مناطق ديگر نموده است كه از جمله آنها مي توان " آقا محمد خان ، دبير اجلال رياحي ، محمد دهبان ، محمد رياحي و حاج مهدي خان آزاده " را معرفي نمود .
از جمله ديگر ويژگي هاي قابل توجه اين روستا تهيه صنايع دستي منحصر به فرد و ارزشمندي نظير " قفل سازي و فرش بافي " است كه به حق جهاني يافته اند و همواره به عنوان عناصر زينت بخش گنجينه ها ( موزه ها ) و مجموعه هاي خصوصي و هنري بزرگ داخل و خارج از كشور تلقي گرديده اند .
با عنايت به يافته هاي معماري در بررسي ها و كاوشهاي باستان شناختي و نيز وجود اسناد تاريخي فراوان فرهنگي ( ديواني و مالي ) در حال حاضر سوابق متقن تاريخي در اين روستا به عصر " صفويه " رسانيده مي شود كه خود حكايت از قدمت تاريخي اين محل فراموش شده در غبار بي توجهي نسل جديد دارد .

سوابق تاريخي :
 اين محل پس از انقراض سلسله " افشاريه " و از اواسط دوره "زنديه" تا روزگار قدرت گيري خوانين هفت لنگ بختياري از اواسط دوره ناصري و بسط نفوذ سياسي آنان علاوه بر ناحيه بختياري در محال چهارگانه حاكم نشين فرهنگي – سياسي چهار محال ( شامل چهار قسمت لار / رار /، كيار /كلار / ،ميزدج / مزدج / و گندمان /كندمان/ تلقي مي گرديده است و خوانين قدرتمند و آبادگري چون حاجي محمد رضا خان رياحي كه نسب به " حربن يزيد رياحي " از قهرمانان حادثه " كربلا " مي رساندند از اين محل به عمران و آبادي ديگر مناطق تحت نفوذشان مبادرت مي ورزيده اند كه يادمان هاي ايشان به صورت سازه هاي معماري چون " قلعه ، مسجد ، پل ، حمام و عمارتهاي اربابي – اعياني " در سطح اين ناحيه خود مبين اين موضوع است .
از ايام مجد و عظمت فراموش شده اين روستا در حال حاضر شواهد معماري و فرهنگي قابل توجهي بر جاي مانده است كه از جمله آنها مي توان به " منازل آزاده و ستوده ، مسجد جامع ، سر در قلعه ، و بقاياي باروري مرتفع روستا اشاره نمود .
در خصوص وجه تسميه اين محل سه نقل قول وجود داردكه بنا بر دلايل تاريخي ، فرهنگي و اجتماعي هر كدام در جاي خود داراي اعتبار و اهميت تلقي مي گردند و از هر حيث قابل تعمق مي باشند .
- مورد اول اينكه واژه چالشتر مركب از دو نيمه " چال " به معناي " محل و ماوا " و " اشتر " صورت تغيير شكل يافته " ايشتار" و "استار" مي باشد كه استعاره اي براي ناميدن الهه "آناهيتا" در گذشته هاي دور بوده است و در كل به معناي " محل و معبد آناهيتا" مي باشد و به اين ترتيب سوابق تاريخي اين محل به ادوار پيش از اسلام رسانيده مي شود .
- مورد دوم آنكه كلمه "چالشتر" از دو قسمت "چال" به معني "محل و ماوا" و "شتر" به وجود آمده و در كل مبين " پرورش شتر" در اين محل تا دهه 1360 ه ش /1400 ه ق / 1980 م است
- مورد سوم اينكه واژه "چالشتر" از دو بخش "چالش" به معناي "نبرد" و "تر" به معني "محل" تركيب شده و در كل ميدان و محل وقوع جنگ را تداعي مي سازد .

خانه آزاده
 در محور بافت قديم چالشتر ، در همسايگي بخشهاي بيروني "ارگ حكومتي" و در مجاورت مسجد جامع و ديگر منازل اعياني – اربابي اين شهر – روستا خانه آزاده كه به مناسبت سكونت اخلاف و اسلاف "حاج مهدي خان آزاده چالشتري" 1358-1272-ه ش /1400-1311 ه ق / 1979-1893 م ، ( فرزند سرهنگ عزيز الله خان از نظاميان ، شعرا و خوشنويسان سرشناس اواخر دوره هاي ناصري و مظفري بنام منطقه و متخلص به " طغرل وخانم "جهان سلطان"دختر "حاج محمدرشا دهكردي" كه در ميان مردم محل به سبب شدت انس و علاقه به اخلاق حسنه ايشان با نام اختصاصي منزل حجي خان ( حاجي خان ) با نام اين شخصيت اشتهار دارد تا سال 1358 ه ش /1400 ه ق /1979 م در تصرف خانواده فرهنگي اين اديب معاصر قرار داشته است در حقيقت به عنوان محوري براي جهت بخشيدن به حركتهاي فرهنگي در اين محل مورد مراجعه علاقمندان بوده و از اين رو به دليل استفاده دايم از اين بنا تا حدود زيادي هويت فرهنگي – معماري آن حفظ شده است
اين منزل در سال 1374 ه ش / 1416 ه ق / 1995 م از سوي " مديريت ميراث فرهنگي چهار محال و بختياري  خريداري و تملك گرديده و به عنوان اثري ممتاز در سطح منطقه به شماره 1759 ، در سال 1375 ه ش /1417 ه ق / 1996 م در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است باشد كه گامي ديگر در جهت احيا و حفظ مواريث فرهنگي منطقه برداشته شود .
از نظر ويژگيهاي معماري در اين بنا مي توان سه نوع بافت متمايز متعلق به ادوار "زنديه" تا "معاصر" را مشاهده نمود كه عبارتند از:
1- جبهه غربي در دو منطقه مربوط به اواخر دوره "قاجاريه" با سقفهايي دو پوش با كاربري بهاره نشين كه در گذشته داراي يك قسمت الحاقي فوقاني بفراز انبارهاي جنب جبهه شمالي در طبقه همكف بنام "برج نقاشي" شامل يك اتاق نقلي با تزيينات مختلف هنري بوده كه اين قسمت متاسفانه به دليل آسيبهاي مختلف وارده در دهه هاي گذشته تخريب گرديده است همچنين به قرينه انبارهاي مذكور ، اتاقهاي انباري در جنب جبهه جنوبي نيز در اين قسمت بنا ساخته شده اند .
از ديگر اختصاصات معماري اين بخش مي توان به اتاقهاي گوشواره اي جنبين طبقه همكف اشاره نمود كه داراي پستو خانه مي باشند اين جبهه در كل همسايه ديوار به ديوار عمارت بسيار ارزشمند سر پوشيده مربوط به اواخر عصر "صفوي" تا دوره "زنديه" بوده است كه متاسفانه در دهه ي آغازين قرن چهاردهم هجري / نوزدهم – بيستم ميلادي به تخريب كشيده شده است از ديگر اختصاصات قابل توجه در اين بنا وجود يك راه ارتباطي به خارج از اين خانه از كنارگذرانبارهاي جبهه شمالي است كه جهت ارتباط با ديگر منازل اعياني – اربابي مجاور و نيز رفت و آمد خدمه منزل و بهره گيري در مواقع ارتباطهاي اضطراري كاربرد داشته است .
2- جبهه جنوبي و شرقي ساخته شده در دوره پاياني "قاجاريه" شامل: "سردر، هشتي، دالان ورودي و مطبخ و اتاقهاي پذيرايي" با كاربري مسكوني در فصل معتدل سال كه بر پايه قسمت دو طبقه تخريب شده اي قرار گرفته كه از نظر اصالت بر اساس قراين ، شواهد و حدسيات داراي عمري برابر با بخش غربي بوده است .
3 – جبهه شمالي معاصر كه در دهه 1340ه ش /1381 ه ق / 1961م بر اساس الگوي معماري رايج در اين محل با كاربري مسكوني ساخته شده است .
اين بنا بر ابنيه دوره اي ساز ايواني با نقشه اي مربع – مستطيل مي باشد كه به وسيله دالاني طويل و هشتي نقلي به عنوان راه اصلي به خارج دسترسي پيدا مي كند .
بر اساس اطلاعات مستخرجه از اشعار مندرج بر پنجره ارسي اتاق سمت چپ طبقه اول ، ساخت اين بنا در سال 1246 ه ق /1226 ه ش/1847م توسط استاد معمار معروف آن ايام "حاج محمد حسين" آغاز گرديده و در سال 1268 ه ق / 1230 ه ش / 1851 م پس از گذشت "چهارسال" كه در واقع سال تجديد حيات بسياري از اقدامات عمراني و فرهنگي ناحيه چهارمحال و بختياري توسط قدرتمندان چالشتر به شمار مي آيد عمليات ساختمان آن به اتمام رسيده است هر چند با عنايت بر به قدمت كلي اين روستا – شهر ابنيه ديگر مجاور و نيز محتواي ابيات مذكور مي بايست شالوده بنا را مربوط به ادوار گذشته تر و حداقل از اواخر عصر "صفويه" به بعد دانست .
از آنجايي كه اين منزل در محور تاريخي بافت معماري قديم اين شهر – روستا و در مجاورت بفاياي " عمارت بيروني ارگ حكومتي ، منازل ستوده (اندروني ارگ حكومتي)، حسيني و منزوي ( روحاني ) ، سرپوشيده ، سر در قلعه ، مسجد و حمام " واقع شده و با توجه به ويژگي هاي هنري ممتاز و منحصر به فرد آن در سطح منطقه مي توان اين بنا را جزء منازل اعياني دانست كه در روزگار مجد و عظمت سياسي – فرهنگي شهر – روستاي چالشتر داراي اهميت فراواني بوده است . وسعت تمامي محوطه بنا " 1207 متر مربع " و  زير بناي طبقات همكف و اول در جبهه جنوبي 1040 متر مربع برآورده شده است كه با توجه به محدوده فيزيكي بافت معماري چالشتر داراي گستردگي خاص خود تلقي مي گردد .
در جبهه جنوبي بنا كه متعلق به اواخر دوره قاجاريه و به تاريخ 1268 ه ق / 1230 ه ش / 1851 م است ، پنجره هاي مشبك "كاربندي و گره چيني" شده ارسي هاي رنگارنگ با شيشه هاي ريز و درشت گلي رنگ جلوه اي خاص به فضاي دروني اتاقها و بيروني مشرف بر حياط پر گل آن داده اند كه به واسطه ظرافت فوق العاده از نظر كاربرد هنرهاي روي چوب قابل توجه مي باشند در حاشيه محيطي فوقاني پنجره ارسي اتاق سمت چپ طبقه اول مشرف بر حياط ، اشعار و مطالب ذيل به خط نستعليق استاد عبدالرحيم بر روي چوب شبكه بري و منبت كاري شده سپس فاصله دو جداره ايجاد شده با شيشه هاي رنگي پوشش داده شده اند :
‏
يا الله ، الهي تا ابد آباد بادا
                             ، يا محمد ، زآفات زمانه اين عمارت
خدا محفوظ دارد صاحبش را
                             ، يا فاطمه ، كه مي زيبد در اين گردن امارت
به حق چارده معصوم اطهار
                             ، يا حسين ... فردي استراحت
به عمر و عزت جاويد ماند
                             ، يا محمد ، در اين دولت سرا ددور از مرارت
، يا جعفر، بماند تا زمان صاحب الامر
                             ، يا موسي ، مصون از هر بليد بي خسارت
، يا رضا از آن وقتي كه شد معمور و آباد
                             ، كتبه عبدالرحيم ، زسعي اوستاد با مهارت
، يا علي دعا كرديم و شد تاريخ اين بيت
12:608           
ماده تاريخهاي بدست آمده علاوه بر عين عدد 1268 ه ق / 1230/ ه ش / 1851 م كه بر بدنه پنجره مذكور منبت كاري گرديده است به ترتيب بر اساس حساب جمل از جمع ارزش عددي حروف مصراعها ي اول و دوم بيت ششم نيز بدست مي آيند شعر مذكور به رغم ارزش تاريخي كه در بر دارد از نظر ادبي داراي نقايصي است كه از آن جمله مي توان به قافيه آوردن "استراحت" و رها شدن مصراع دوم بيت آخر (هفتم؟!) اشاره نمود كه مورد اخير شايد به دليل نبودن جاي مناسب جهت نگاشتن آن بر سطح محيطي فوقاني پنجره مذكور دست داده شده باشد .
سقف داخلي يكي از اتاقهاي انتهايي سمت راست در طبقه اول همين قسمت داراي پوشش آيينه كاري و در رديف هشت بناي ممتاز منطقه با اين خصيصه بوده كه متاسفانه به مرور ايام تنها آثاري محدود از آن باقي مانده است .
همچنين بر روي تمامي درها و ديگر پنجره هاي فعلي بنا كاربرد انواع هنرهاي روي چوب نظير معرق ، منبت ، كاربندي قابل مشاهده است .
سنگ نوشته اي نيز بر سر در هشتي ورودي منزل با عبارات " هوالله ، بسم الله الحمن الرحيم ، انا فتحنالك فتحا مبينا ، نصر من الله و فتح قريب " و به تاريخ 1307 ه ق / 1268 ه ش 1889 م در عين سنديت تاريخي از نظر فرهنگي بخصوص جهت مشخص ساختن تاريخ ساخت جبهه جنوبي و شرقي نشانگر وابستگي ها و علايق مذهبي ساكنين اوليه اين خانه بوده است .
كاربردهاي فرهنگي آتي خانه آزاده :‏
‏* تعمير و حفاظت بنا بعنوان يك شاخص فرهنگي در منطقه جهت جذب گردشگران
* پايگاهي جهت حفظ آثار و ابنيه محور تاريخي چالشتر
* استفاده از فضاي بنا جهت راه اندازي كارگاههاي آموزشي هنرهاي سنتي و ديگر آموزشهاي فرهنگي .
* بهره گيري از محيط مناسب داخلي و خارجي بنا جهت بر پايي نمايشگاههاي دايمي و موقت در راستاي شناسايي سوابق تاريخي – فرهنگي منطقه اي كشوري.