پيشينه تاريخي تهران و حومه ( كرج– ورامين– دماوند– ري)
منطقه تهران كه در شمال غرب فلات مركزي ايران قرار گرفته از زمانهاي دور و ادوار پيش از تاريخ منطقه هاي مسكوني بوده و ردپاي فرهنگ هاي پيش از تاريخي را در گوشه و كنار آن مي توان سراغ گرفت. بررسيها و كاوشهاي باستانشناسي از يك سده قبل تا به امروز بسياري از مراكز فرهنگي در دشت تهران را مشخص و معلوم ساخته و نشان مي دهد كه اين دشت حداقل از نيمه دوم هزاره دوم (عصر آهن) تا به امروز مسكوني بوده است. از زماني كه شهر تهران در سال 1200 هـ.ق توسط آقامحمدخان قاجار به پايتختي ايران برگزيده شد تا به امروز حوادث بي شماري را به خود ديده است. تاريخ افسانهاي تهران به «شيث بنآدم» و «هوشنگ پيشدادي» مي رسد. در عهد ساسانيان كيش زرتشت در ري رواج يافت و چندين آتشگاه بزرگ در شمال و جنوب تهران ايجاد شد. آتشگاه نخستين قصران در فاصله 30 كيلومتري مركز تهران رو به روي يكي از ارتفاعات كوه توچال قرار داشت. در فرهنگ آنندراج آمده است: «شهر تهران در قسمت جنوبي شهر حاليه تهران بنا شده و خانه هاي پستي داشتند كه شبيه به غار ولي به تدريج از طرف شمال توسعه يافت و منازل را بيشتر به سرچشمه قنوات نزديك كرده اند. در كتاب «تهران عصر ناصري» آمده است: تهران قبل از قرن شش هـ.ق يكي از روستاهاي ناچيز و كم اهميت بود و شهر ري كه تقريباً در شش كيلومتري تهران قرار داشت، كانون عظيم تمدن و فرهنگ قديم اين خطه به شمار مي رفت. تا اين كه با هجوم ويرانگر مغول، جنگهاي داخلي، كشمكشهاي مذهبي و تفرقه اندازي هاي فرقه هاي مذهبي ري رو به ويراني نهاد. در كتاب «عجايب البلدان» آمده است: تهران قريه اي است معظم و ولايت ري داراي باغات زياد به اشجار و ثمرات خوب و فراوان و سكنه در خانه هاي سرداب مانند به سر ميبرند كه هر قدر محصور بودنشان امتداد يابد به سبب كثرت آذوقه كه از فرط احتياط ذخيره كرده اند آسوده اند و دائماً به سلطان عصر ياغي و با عساكر او در كارزار و زد و خوردند، ماليات خود را به مسكوك نمي پردازند، بلكه در عوض نقود رايج خروس و مرغ مي پردازند. تا حمله مغول، هنوز هم تهران به صورت قريه اي نه چندان معتبر باقي مانده بود و مانند ديگر قراء ري، زير نظر خوارزمشاهيان اداره مي شد. «ياقوت حموي» سياح بزرگ عرب هنگام فرار از دست مغولان در سال 617 هـ.ق از اين قريه ياد كرده است. با سكونت اهالي ري پس از زلزله هاي متناوب و نيز حمله مغولان، تهران به تدريج از شكل روستا بيرون آمد و به شهركي تبديل شد كه داراي چهار امامزاده و چند بقعه متبركه بود. به عنوان اولين امامزاده هاي تهران بايد از امامزاده زيد، يحيي، اسماعيل و سيدنصرالدين نام برد. در اين دوره كشاورزي و باغداري توسعه پيدا كرد و اين امر نظر مهاجمان و ساكنان روستاهاي اطراف تهران را به خود جلب كرد. اين وضع تا پايان دوره هاي تركمانان و اوايل صفويه دوام يافت.
 

ري: ري يكي از نقاط باستاني ايران با آثاري از هزاره هاي چهارم و پنجم قبل از ميلاد است. درباره پيدايش شهر باستاني ري، مانند ديگر شهرهاي باستاني، افسانه هاي متفاوتي وجود دارد. بناي آن گاه به شيث بينآدم(ابوالبشر) نسبت داده ميشود كه منوچهر آن را از نو ساخته است و گاه به هوشنگ پسركيومرث.
واژه ري به صورت (RAGHA) در ونديداد، فرگود اول، يسنا 19، پاره 18 و (RAGA) در سنگ نبشته بيستون و به صورت (RHAGOE)، (RAGAU)، (RHAGA)، (RHAGEIA)، (RAGES) راگس و راجس و (RAI) سرياني، (RE) ارمني، و بصورت (RAI)، (RAGH) پهلوي آمده است. در كتاب عهده عتيق كتاب دوم پادشاهان، باب 17، بند 6 و باب 18، بند 11 از ري ياد شده است و نيز نام ري در آثار يوناني و لاتين و سنگ نبشته هاي باستاني (كتيبه داريوش بزرگ) بر جاي مانده است. نام ري از دوره ساسانيان به بعد بر اين شهر گذاشته شد و مردم با آمدن سپاهيان اسلام به دين اسلام گرويدند. در دوره اسلامي ري پناهنگاه فرمانداران بنياميه بود. بر پايه اسناد و مدارك تاريخي، با آن كه شهر ري بر اثر زلزله هايي چند (چون زلزله 236 ق/ 850 يا 851 م) ويران شد و يورش تركان نيز بر آن آسيب هاي فراوان وارد آورد، همچنان پايدار ماند. ري در سال 617 هـ.ق مورد حمله وحشيانه مغولان قرار گرفت و علاوه بر قتل عام مردم بناهاي آن نيز با خاك يكسان شد. ري اندكي بعد از آن دوباره رو به آباداني گذاشت و بار ديگر در سال 786 هـ.ق به وسيله سپاهيان تيمور به ويرانهاي بدل شد و از آن به بعد روي آباداني به خود نديد.

ورامين: علاوه بر تپه ها و محوطه هاي تاريخي مربوط به قرون پيش از ميلاد، آثار فراواني از قرون هفتم و هشتم هـ.ق در اين شهرستان ديده مي شود. آباداني ورامين پس از ويراني ري توسط مغولان و تيموريان شروع شد. مردم ري پس از خرابي اين شهر به ورامين نقل مكان كردند. اين شهر همواره يكي از مراكز تجمع شيعيان بوده است. ورامين امروزه يكي از شهرهاي بزرگ استان تهران به شمار مي رود و به عنوان يكي از شهركهاي اقماري مطرح بوده است.
 

كرج: اين شهرستان در غرب شهر تهران قرار گرفته و داراي آثار تاريخي بسيار است. آباداني و توسعه كرج در دوره قاجار و پس از آن صورت گرفت. كاخ سليمانيه نيز به دستور فتحعلي شاه در آنجا ساخته شد.

دماوند: در كتيبه شاپور و كتيبه پايكولي از زمان نرسي(293-302 م) از ساتراپ هاي دماوند نام برده شده است. چند دهه قبل نزديك شهر دماوند دو ظرف سفالين قرمز رنگ بدون پايه به طور اتفاقي به دست آمد، قسمتي از ظرف به شكل سر گوزن بود و نيز در همين مكان دو سكه از فرهاد دوم(138 پ.م) و مهرداد دوم(88-123 پ.م) اشكاني كشف شد. همچنين روي يك مهر ساساني كه در دماوند كشف شد، نام دمباوند حك شده است. اين مهر اكنون در موزه كلكته نگهداري ميشود. در متون اسلامي نيز نام اين محل به صورت دنباوند آمده است. شاهنامه فردوسي را ميتوان در شمار اسناد قديمي كه از دماوند نام برده است، به شمار آورد. فردوسي بارها از اين شهر در شاهنامه نام برده و كوه دماوند را آشيانه سيمرغ، آموزنده زال پدر رستم دانسته است. دماوند در سال 30هـ.ق در زمان خلافت عثمان به دست مسلمانان فتح شد. استان تهران با وسعتي حدود 18814 كيلومتر مربع بين 34 تا 36.5 درجه عرض شمالي و 50 تا 53 درجه طول شرقي واقع شده است. اين استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غرب به استان مركزي، از غرب به قزوين و از شرق به استان سمنان محدود است. جمعيت اين استان در سال 85 بيش از 13 ميليون نفر بوده كه حدود 19 درصد جمعيت كل كشور را به خود اختصاص داده است.