تدارك رسيدن نوروز از اوايل اسفند ماه با خانه تكاني آغاز مي شود. تميز كردن خانه و شستن تمام وسايل از اعتقادات مردم اين سرزمين و نشان از تغييري اساسي در زندگي است. چيدن سفره هفت سين يكي ديگر از اركان اصلي اين جشن است. در اين سفره، نمادهاي سبزي، آب و همچنين نمادهاي مذهبي ديده مي شود. هنگام تحويل سال، افراد خانواده دور سفره هفت سين مي‌نشينند و بزرگ خانواده دعاي تحويل سال را مي‌خواند. غذاي سنتي اين روز، سبزي پلو با گوشت است. بعد از تحويل سال، كوچك‌ترها به ديدن بزرگ‌ترها مي روند و با تبريك سال نو، از آن‌ها عيدي مي‌گيرند. در اين ديد و بازديدها، با شيريني و شكلات از ميهمانان پذيرايي مي‌كنند. ديد و بازديدهاي عيد تا روز سيزدهم فروردين به طول مي‌انجامد.

مردم استان يزد در روز سيزدهم فروردين به سوي باغ ها، مراتع و سبزه زارها مي روند و به پخت و پز غذا و شادي و تفريح مي پردازند. دخترها در اين روز سبزه گره مي زنند و در دل آرزوي ازدواج مي كنند. روز سيزده بدر براي عروس ها و دختران طلبيده (شيريني خورده) نيز روز بسيار خوشي است؛ زيرا، در اين روز مادرشوهر، خواهران شوهر و ساير اقوام داماد با عربونه و دايره زنگي به خانة عروس رفته و او را براي گردش و در كردن نحسي روز سيزده، به باغ و سبزه زار مي برند.

مراسم ازدواج و جشن عروسي در شهرها و روستاهاي مختلف استان يزد با اندكي تفاوت به يكديگر شبيه‌اند. نخست خواهر و مادر پسر براي ديدن دختر به خانه آن‌ها مي روند؛ اگر دختر را پسنديدند، هفته بعد با يك حلقه انگشتر، يك جفت كفش و يك جعبه شيريني دوباره به خانه آن‌ها رفته و دختر را خواستگاري مي‌كنند. چند روز پس از خواستگاري، اقوام داماد همراه با روحاني (عاقد) به خانة عروس رفته و عروس را بر سر سفره مي‌نشانند. در سفرة عقد، بادام، گردو، فندق، فلفل سياه، زنجبيل، دارچين، نقل، نبات، عسل، روغن، نان، پنير و سبزي خوردن، ماست و ميوه مي‌گذارند.

پس از به خاك سپردن متوفي و خواندن نماز، به خانة صاحب عزا مي‌روند و آش يا شله مي‌خورند. اين آش كه زردرنگ است و از ماش، برنج و روغن تهيه مي‌شود، آش «پشت تابوت» نام دارد.
روز سوم در مسجد پرسه مي‌گذارند و براي شادي روح متوفي قرآن مي‌خوانند و از ميهمانان با قهوه پذيرايي مي‌كنند. بعد از ظهر به مزار رفته و فاتحه مي‌خوانند.
روز هفتم به گورستان رفته و سر خاك كندر و نبات دود كرده و روضه مي‌خوانند. سپس به خانه صاحب عزا برگشته و در اتاق متوفي، شمع روشن كرده، پارچة سياهي پهن و روضه‌خواني مي‌كنند.
روز چهلم نيز از صبح زود شروع به پختن «سوروك» ـ كه نوعي نان روغني زردرنگ است و از آرد و روغن ارده تهيه مي‌شود ـ مي‌كنند. اين نان را بر سر مزار مي‌برند، با نقل و شيريني به مردم مي‌دهند و روضه‌خواني مي‌كنند. هر شب جمعه نيز سر خاك رفته و به روضه‌خواني و خيرات مي‌پردازند.

يكي از آيين ها و مراسم ويژة ماه محرم كه در تمام نقاط يزد برگزار مي‌شود، آيين نخل بندي و نخل گرداني است. نخل از جنس چوب است و آن را به شكل  برگ درخت و يا  سرو مي‌سازند. معمولا وزن نخل زياد است و جا به جا كردن آن نياز به كمك ده ها نفر دارد. نخل را به عنوان تابوت «سيدالشهداء» يا نمادي از تابوت شهداي كربلا مي‌شناسند و ريشه سنتي كهن دارد. مردم يزد در گويش محاوره‌اي به آن «نقل» مي‌گويند و معتقدند كه «نخل» يا «نقل» نشاني از قامت برافراشته شهدا است.

مراسم نخل‌بندي و نخل‌گرداني در يزد بدين صورت است كه چند روز پيش از شروع ماه محرم، «باباهاي» (خادمان) ميدان شروع به تزيين و آذين بستن نخل مي‌كنند. آذين‌بندي نخل حداقل يك هفته طول مي‌كشد. در طول اين مدت، باباهاي ميدان، زيورآلات و وسايل مربوط به تزيين نخل را ـ كه قدمت آن‌ها به دورة صفويه مي‌رسد ـ از انبار بيرون آورده و تمام روز را با پاهاي برهنه به اين امر مي‌پردازند. بستن نخل نياز به مهارت و سليقه خاص دارد و خادمان ميدان، شيوه‌هاي آن را از پدر و اجداد خود آموخته‌اند. آن‌ها ابتدا بدنة نخل را با پارچة سياه مي‌پوشانند، آنگاه روي پارچه سياه را شمشيربندان مي‌كنند. براي اين كار، صدها شمشير، قمه و خنجر برهنه ـ بعضي از آن‌ها جنس بسيار عالي دارد و نام سازندة آن‌ها بر روي آن‌ها نقر شده ـ را در دو رديف بر دو بدنة نخل مي‌بندند. به طوري كه هر دو طرف نخل، شمشيربندان مي‌شود و هيچ جاي خالي در آن باقي نمي‌ماند.
سپس تزيينات ديگري از قبيل آيينه‌هاي بزرگ قاب‌دار، منگله‌ها و دستمال‌هاي ابريشمي رنگي و زري را در دو سوي نخل مي‌بندند و بر تارك آن جقه‌هاي فلزي از جنس فولاد و برنج و هم رنگ آن‌ها پرهاي طاووس يا ميوة انار مي‌گذارند و نخل را مانند يك حجله، زيبا و خوش بو مي‌كنند. در داخل آن نيز زنگ‌هاي بزرگي را با طناب مي‌آويزند و بچه ها هنگام حركت، آن‌ها را به صدا در مي‌آورند.
در روز بلند كردن نخل، ده ها تن از مردان محله، زير پايه‌هاي نخل رفته و آن را با عظمت تمام به حركت در مي‌آورند و چون جنازه‌اي با شكوه آن را از ميان موج جمعيت عبور مي‌دهند. نخل‌گردانان نخل را تا مسيري مي‌برند و يا آن را چند بار دور حسينيه محل مي‌چرخانند.
در اطراف يزد رسم بر اين است كه درختان را وقف مي‌كنند تا پس از كهنسال شدن، ساقه‌هاي آن‌ها را ببرند و نخل را با آن مرمت كنند . نخل‌سازي صنعت ظريفي است كه همگان از عهدة آن بر نمي‌آيند. استادان اين رشته، شيوه‌هاي ساخت آن را به ديگران مي‌آموزند. به دليل اهميت نخل و نخل‌گرداني در يزد، هم اكنون خانواده‌هايي در اين شهر وجود دارند كه شهرت آن‌ها «نخل بند» و «نخل ساز» است.

در مراسم عزاداري امام حسين (ع)، گروهي از نوجوانان لباس سياه مي‌پوشند و لنگ قرمزي دور كمر خود مي‌بندند. آن‌ها مشك روي دوش گذاشته و بازوبندي از قرآن مجيد را كه با پولك‌هاي رنگارنگ و برگ‌هاي فلزي نقره‌اي رنگ تزيين شده، بر كتف خود مي‌بندند و در صفي منظم با ذاكر و سردسته خود همخواني مي‌كنند. اگر فصل گرما باشد، يكي دو نفر هم در پشت صف با مشك پر از آب و يا شربت گلاب، به اهل مجلس و عزاداران آب مي‌دهند. آن‌ها آب را در جام ابوالفضل (ع) ريخته و به مردم تعارف مي‌كنند. دسته سقا يك علم چهار گوش دو پايه و يا يك علم سه گوش با تمثال حضرت ابوالفضل(ع) را با خود حمل مي‌كنند.

در يزد به اسب زين كرده‌اي كه به طرز خاص آراسته شده و پيشاپيش دسته عزاداري حركت مي‌كند،«كتل» مي‌گويند. گاهي به گردن اين اسب چند شال ترمه يا ابريشمي به رنگ‌هاي سبز و سرخ آويزان كرده و سر و صورت حيوان را با چند قطعه آيينه كوچك، نگين، قرآن و ... آذين مي‌نمايند و گاه بنا بر سليقه شخصي و به تعبيري ديگر، پارچة سفيد خون‌آلودي را بر پشت حيوان مي‌كشند و چند قطعه چوب رنگ شده قرمز به نشانة تير و پيكان در پارچه فرو مي‌كنند. همچنين كبوتر خوني زنده‌اي را نيز بر پشت اسب مي‌گذارند.
افسار اين اسب يا كتل همواره در دست محافظ آن است و جلو دستة سينه زني حركت مي‌كند و محافظ آن مرتب سر و صورت حيوان را نوازش مي‌كند. اين حركت نمادين را «اسب و كتل» مي‌نامند.

زرتشتيان در شب قبل از نوروز، زماني كه تاريكي آخرين شب سال رنگ مي‌بازد، بر بام خانه‌هاي خود آتش مي‌افروزند و فرداي آن روز با گستردن سفره هفت سين و چيدن خوراكي‌هايي كه از قبل آماده كرده‌اند، جشن نوروز را آغاز مي‌كنند. يكي از اين خوردني‌ها، پالوده مرواريد است كه از اوايل زمستان براي تهيه گندم و نشاستة آن دست به كار مي‌شوند. ششه (sese ) يا سبزه از ضروري‌ترين لوزام سفره هفت‌سين است. از پنجة كوچك (20 تا 24 اسفند) زنان با همكاري هم، به تهيه خوراكي‌هاي سنتي مانند نان شير، كماج شيرين، نان پيه پياز، حلواي سن، حلواي شكر مي‌پردازند. همچنين آش هفت دونار يا ججه(gega)  را از هفت نوع غلات و حبوبات تهيه مي‌كنند  و در مراسم مذهبي خاصي مصرف مي‌كنند.

مي گويند جشن مهرگان به مناسبت پيروزي ايرانيان بر «ضحاك» ستمگر به رهبري«كاوه آهنگر» بر پا شد. ايرانيان به شكرانه اين پيروزي كه در روز «مهر» (دهم)  از ماه مهر روي داد، جشني بزرگ بر پا كردند. اين جشن شش روز به طول مي‌انجامد. در برخي از روستاها جشن مهرگان  با ساز و شادماني نيز همراه است و در روز پنجم جشن، گروهي از جوانان در محل آدريان يا سرچشمه قنات جمع شده و به شادماني مي‌پردازند.

جشن سده همان جشن پيدايش آتش است كه از عهد باستان تاكنون رواج داشته است. چون اين جشن را در صدمين روز زمستان برگزار مي‌كنند، آن را جشن « سده» مي‌نامند. ايرانيان باستان، سال را به دو فصل تابستان بزرگِ هفت ماهه و زمستان بزرگِ پنج ماهه تقسيم مي‌كردند. چون از روز اول آبان كه زمستان بزرگ آغاز مي‌شود تا دهم بهمن كه روز برگزاري اين جشن است صد روز مي‌گذرد، اين جشن را سده ناميده‌اند.

در آيين زرتشت اعتقاد بر اين است كه «اهورامزدا» جهان مادي را در شش مرتبه آفريد و آن را «شش گاهان بار» مي‌گويند و با زمزمه سرودي آن را جشن مي‌گيرند و خدا را ستايش مي‌كنند. مراسم هر«گاهان بار» به مدت پنج روز ادامه مي‌يابد. گاهان بارها را جشن‌هاي فصلي نيز مي‌نامند، زيرا به طبيعت و كشاورزي مربوط است و نشان‌دهنده شش مرحله آفرينش آسمان، آب، زمين، گياهان، جانوران و انسان است. جشن‌هاي گاهان بار جزء جشن‌هاي مذهبي زرتشتيان محسوب مي‌شود. در بامداد روز اول هر گاهان بار، در آدريان يا آتش ورهرام هر شهر، موبدان و مردم گرد هم مي‌آيند و سرودهاي اوستا را مي‌خوانند. پس از آن، « لرك» ـ مخلوطي از هفت ميوه خشك ـ پخش مي‌كنند. «لرك» را روي چادري پهن و آن را با دانة انار و چند شاخه درخت مورد تزيين مي‌كنند.
گاهان‌بارها عبارتند از:  

• گاهان‌بار يو زرم:  از دهم تا چهاردهم ارديبهشت ماه، آفرينش آسمان
• گاهان‌بار ميديو شهم گاه (Maedio Shahem):  از هشتم تا دوازدهم تيرماه، آفرينش آب
• گاها ن بار پيته شهم گاه (Paete Shahem): از بيست و يكم تا بيست و پنجم شهريورماه، آفرينش زمين
• گاهان‌بار اياثرم گاه  (Yathrwm):  از بيستم تا بيست و پنجم مهرماه، آفرينش گياهان
• گاهان‌بار ميدياريم گاه (Maeiarem): از دهم تا چهاردهم دي ماه، آفرينش جانوران
• گاهان‌بار همس پت ميديم گاه (Hamas Path Maedem): از بيستم تا بيست و چهارم اسفندماه، آفرينش انسان

هيرومبا جشني است شبيه آتش افروزي جشن سده كه هر سال در روستاي «شريف‌آباد» اردكان برگزار مي‌شود. تاريخ برگزاري اين جشن با گاه‌شماري بدون كبيسه، هفته آخر ماه فروردين است.
زرتشتيان شريف‌آباد براي تهيه هيزم آتش هيرومبا به نيايشگاه «پيرهريشت» مي‌روند. آن‌ها زماني حركت مي‌كنند كه پيش از غروب آفتاب به پيرهريشت برسند. آن‌ها اسباب و اثاثيه خود را با وانت يا الاغ مي‌برند و شب در همان جا اقامت مي‌كنند. سپيده دم روز بعد، مردان و جوانان پس از نيايش به صحرا مي‌روند و بوته هاي خار را براي آتش هيرومبا جمع‌آوري مي‌كنند. بانواني كه در پيرهريشت مانده‌اند، ناشتايي تهيه كرده و آن را به صحرا مي‌فرستند. پس از آنكه هيزم آماده شد، مردان به پيرهريشت برمي‌گردند و مراسم چوب زني انجام مي‌شود. مراسم چوب زني اين گونه برگزار مي‌شود: كساني را كه براي اولين بار در مراسم جمع‌آوري هيزم شركت كرده‌اند يا در آن سال صاحب فرزند شده‌اند، بر سر دست بلند مي‌كنند و با شادي و سرور به او چوب مي‌زنند. بستگان اين شخص بايد كله قندي تقديم كنند تا او رها شود. با اين كله قند شربت درست مي‌كنند و آن را مي‌نوشند. به هنگام عصر، هيزم ها را با وانت يا الاغ به شريف‌آباد مي‌برند و در ميدان كنار آدريان انباشته مي‌سازند. سپس آتش مي‌افروزند و مراسم مذهبي را گرداگرد آتش برگزار مي‌كنند.
بامداد روز بعد، زنان شريف‌آبادي به محل آتش هيرومبا مي‌آيند. خاكسترها را كنار مي‌زنند. گلوله هاي سرخ آتش را در آتشدان گذاشته، به خانه خود مي‌برند. در خانه با چوب سندل، كندر دود كرده و آن را دور خانه مي‌چرخانند، آنگاه خارج مي‌شوند و به سوي آدريان شريف‌آباد باز مي‌گردند و آتش را به آتش‌بند (مسئول نگهباني از آتش) مي‌سپارند. جشن هيرومبا در گذشته در روستاي «مزرعه كلانتر» نيز برگزار مي‌شد.