سفيدرود
سفيدرود از استان هاي كردستان، آذربايجان سرچشمه مي گيرد. از استان زنجان مي گذرد و در استان گيلان به درياي مازندران مي ريزد.

رود آستاراچاي
رود آستارا مرز ميان ايران و جمهوري آذربايجان است. كناره هاي اين رودخانه از درختان انبوه و بيشه زارها پوشيده است و جلوه اي زيبا دارد.

كَرگان رود
 اين رود بزرگ ترين رودخانۀ ناحيۀ غربي با منطقۀ تالش است. شاخۀ اصلي و مياني اين رودخانه از ارتفاع 3000 متري سرچشمه مي گيرد و با شاخۀ شمالي در ارتفاع 350 متري به هم مي پيوندند. اين رود از شهر "هشت پر" مي گذرد و پلي بر روي آن است.

شفارود
شفارود دومين رودخانۀ پرآب منطقۀ تالش است. شفارود در مسير خود جوي بارهاي متعدد و كوچك را از دو سو در آغوش مي گيرد و با شيبي تند در ناحيۀ "پونل" وارد جلگه مي شود.

ماسوله رودخان
اين رود از ارتفاعات ماسوله سرچشمه مي گيرد و در منطقۀ سرايان به "زيگل" و "ليكوند" تغيير نام مي دهد. حداكثر ارتفاع حوزۀ رود ماسوله 3000 متر است. ماسوله رود در "چومثقال" وارد تالاب انزلي مي شود.

رود شاخزر
رود شاخزر يا جمعه بازار، كه از ارتفاع 3000 متري «مته خاني» سرچشمه مي گيرد. در محل ورود به مرداب انزلي "سيادرويشان" ناميده مي شود. اين رود پيش از رسيدن به مركز تالاب انزلي، شاخۀ "بهمير" را در برمي گيرد.

لنگرود رودخان
اين رود از ارتفاعات 500 متري جنوب لاهيجان، در حوالي منطقۀ آهندان، سرچشمه مي گيرد. اين رود با پيمودن يك پيچ بسيار بزرگ به نام "زاكي بر رودخان"، با پيچ و خم هاي ديگري جادۀ آستانه – لاهيجان را در غرب شهر طي مي كند و در امتداد جنوب غربي – شمال شرقي جريان مي يابد.

شلمان رود
اين رود در محور جادۀ رودسر – لاهيجان نسبتا پرآب است و دو شاخه مهم به نام "تاق ور" از طرف غرب و "شلمان رود" از طرف شرق دارد و در حدود سه كيلومتر پايين تر از شلمان، در يك خم بزرگ به طول 5/2 كيلومتر، "كيارود" به آن مي پيوندد و سپس رودخانه با چند پيچ و خم بزرگ و كوچك، به درياي خزر سرازير مي شود.

پل رود
اين رود بزرگ ترين رود شرق گيلان است. يكي از شاخه هاي بزرگ آن "چاك رود" است كه در غرب تا ناحيۀ "كليشم" و "موسي كلايه" در مقابل رستم آباد در مسير سفيدرود ادامه دارد.

درياي خزر، با وسعتي در حدود 438.000 كيلومتر مربع، بزرگ ترين درياچۀ جهان است. اين دريا در ميان ايران و كشورهاي روسيه، تركمنستان، قزاقستان و آذربايجان گسترده است. كناره هاي جنوبي آن، از خليج مختوم قلي تا آستارا، به خط ساحلي ايران مربوط است. درياي خزر بيش از 6380 كيلومتر ساحل دارد كه در حدود 992 كيلومتر آن از آستارا تا مصب رود اترك متعلق به ايران است. چشم انداز شمالي كناره هاي آن را درياي نيلگون و تا حدودي آرام خزر تشكيل مي دهد و چشم انداز جنوبي آن را (جز بخش غربي كه بيشتر آن مرتفع و مردابي است)، جنگل هاي انبوه دامنه هاي البرز پوشانده است. در فرا سوي جنگل ها، قله هاي سربه فلك كشيده و پوشيده از برف خودنمايي مي كنند كه زيبايي خاصي به منطقه بخشيده اند.

آب هاي معدني
چشمه ي آب گاز سنگرود؛ در روستاي سنگرود از توابع دهستان عمارلو شهرستان رودبار قرار دارد.

چشمه كلشتر منجيل ؛ اين چشمه حدود يك كيلومتر پايين تر از سد سفيدرود در فاصله پانصدمتري جاده اصلي قزوين به رشت قرار دارد.

چشمه آب معدني ماسوله ؛ در ابتداي ورودي شهر تاريخي ماسوله در كنار پارك شهر قرار دارد.

چشمه چشماگل ؛ در روستاي طالم از توابع سنگر قرار دارد.

چشمه ماستخور؛ در روستاي ماستخور نزديك رودبار در جبهه غربي سد منجيل قرار دارد.

چشمه آب معدني سجيران ؛ در اشكور بالا، نزديكي روستاي سجيران واقع است.

چشمۀ آب معدني زمزمه؛ اين چشمه در شهرك ماسوله در كنار رود خلشتربا (ماسوله رودخان) قرار دارد. آب چشمه، مواد آهني فراوان و طعمي تلخ دارد. رنگ آب در طول مسير آن تا "ماسوله رودخان"، نارنجي است.

چشمۀ آب معدني علي زاخواني؛ اين چشمه بالاتر از بازار ماسوله قرار دارد و آب آن، از طريق لوله اي با دبي (آبدهي) سه ليتر در ثانيه به خارج جريان مي يابد. آب چشمه، داراي "بي كربنات" است و در درمان نارسايي گوارشي بسيار مؤثر است.

چشمۀ آب شورلاكان ؛در انتهاي جادۀ رشت – لاكان، يك جادۀ خاكي ديده مي شود كه اين نقطه را به شهر صنعتي متصل مي كند. در ميانۀ جاده، روستاي "آقاداناپير" قرار دارد كه در شرق آن، جنگل انبوه و زيبا دامن گسترده است. چشمۀ آب شورلاكان، در دل اين جنگل و در جنوب رشت قرار دارد.

چشمۀ چشماگل سه شنبه ؛ اين چشمه در روستاي "طالم سه شنبه" از توابع بخش سنگر در 12 كيلومتري جادۀ رشت – قزوين واقع شده است.

چشمه هاي آب معدني سنگرود ؛ اين دو چشمه در روستاي سنگرود از توابع دهستان عمارلو (رودبار) واقع شده اند و به چشمه "آب گاز" و چشمه "آب كولور" معروف هستند.

چشمۀ آب معدني سجيران ؛ اين چشمه در منطقۀ "اِشِِكوَر بالا" در بالادست روستاهاي نيلوجيركل و سجيران (در قسمت شمال شرقي) قرار دارد.

جنگل هاي گيلان از مناظر طبيعي زيباي گيلان است. جذابيت جنگل هاي گيلان در تنوع گونه هاي جنگلي آنهاست و همين امر آنها را از جنگل هاي سوزني برگ متمايز مي سازد. سطح زمين هاي جنگلي گيلان را در فواصل درختان ، فرشي از چمن مي پوشاند. جنگل هاي گيلان با اين بستر سبز، امكانات زيادتري را از نظر تغذيه ، حيات وحش و اوقات فراغت فراهم ساخته است. جنگل هاي سراوان - نزديك رشت – جنگل هاي تالش، جنگل هاي لاهيجان و جنگل هاي ديلمان از جمله جنگل هاي زيبا و ديدني گيلان است.

رشته كوه هاي غربي
رشته كوه هاي غربي گيلان كه بلندي هاي تالش، ماسوله و پشت كوه را در بر مي گيرد و از درۀ رود آستارا تا تنگ منجيل گسترده است. اين رشته كوه مانند سدي ميان آذربايجان و درياي مازندران قرار گرفته است و مانع عبور بخار آب به ناحيۀ آذربايجان مي شود. از قله هاي مهم اين ناحيه، قلۀ "بكروداغ" يا "بغروداغ" و "ماسوله داغ" با بيش از 3000 متر ارتفاع است. "بغروداغ" و درياچۀ نئور از يخچال هاي معروف اين رشته كوه ها هستند.

رشته كوه هاي شرقي
اين ناحيه شامل چندين چين خوردگيِ موازيِ نامتقارن با جهت غربي – شرقي است كه از درۀ سفيدرود به سوي مشرق – تا كوه هاي استان مازندران – ادامه دارد و ناهمواري هاي ناحيه هاي ديلمان، لاهيجان، عمارلو و خزران را در برمي گيرد. شيب تند دامنه ها به سوي درياي مازندران و شيب كم آن، به سوي درۀ شاهرود است.
از قله هاي مهم آن مي توان به "درفك كوه" با ارتفاع 3500 متر و خشتچال با ارتفاع 3600 متر در شهرستان تالش اشاره كرد. از قله هاي مهم ديگر استان گيلان، يكي قلۀ شاه معلم با ارتفاع 3096 متر در شهرستان فومن، و ديگري سمام كوه با ارتفاع 2250 متر در شهرستان رودسر است.

شيركوه
مهم‌ترين ناهمواري در سطح اين استان ارتفاعات «شيركوه» است كه در جهت شمال غرب ـ جنوب شرق كشيده شده و به صورت ديوارة كوهستاني، بخش‌هاي مركزي استان را از چاله “ابركوه” جدا مي‌سازد و حدود بيست كيلومتر با شهر يزد فاصله دارد. ارتفاع قلة شيركوه 4075 متر است. اين قله در اعتدال هواي استان نقش مهمي دارد. از قلل معروف شيركوه مي توان به قله«لورگ» به ارتفاع 1525 متر و قلعه«سعيدي» به ارتفاع 3320 متر اشاره كرد.

كوه خرانق
اين كوه در بخش مركزي استان و در شمال شهر يزد قرار دارد. بلندترين قله آن «خونزا» به ارتفاع 3158 متر است. كوه‌هاي «چك چك»، «اشتري» و «هامانه» با ارتفاع بيش از دو هزار متر از سطح دريا، از بخش‌هاي معروف اين كوه هستند. كوه‌هاي «هٍرِش»، «سياه كوه»، «معراجي»، «ساغند»، «هرات و مروست»، «ندوشن»، «جوستان» و قله «بْن لُخت» نيز از ديگر كوه‌هاي شاخص اين استان است.

اردكان «سياه كوه»
اين كوير به شكل نعل اسب در شمال شرق «اردكان»، بين دو كوه «هرش» در جنوب و «سياه كوه» در شمال قرار دارد.     

ابرقو و تاغستان
كوير«ابرقو» به شكل دايره‌اي بين دو رشته كوه قرار دارد و در فاصله كمي از آن، كوير«تاغستان» واقع شده است.

درانجير
اين كوير با مساحت تقريبي هزار و پانصد كيلومتر مربع در شرق استان قرار دارد.

غارهاي موجود در استان را مي توان به سه دسته تقسيم كرد :

غارهاي افسانه اي مانند غار زمرد دره انجير تفت، غار هوهوه در منشاد و غار كفتر در طزرجان.
غارهاي تاريخي مانند غار شكفت يزدان در منطقه عقدا، غار موبدان فيروز اسلاميه، غار چله خانه بنادك سادات.
غارهاي زمين شناسي اين غارها از نظر پيدايش و پديده هاي استلاگيت و استلاگميت و بلورها و قنديل هاي گل كلمي و دندان سنگي اهميت و زيبائي فوق العاده دارند. مانند غار نباتي، غار خدايي ندوشن، غار مخوف مهريز.

غار شكفت يزدان : اين غار باستاني در نزديكي عقدا قرار دارد و از غارهاي مقدس زرتشتيان است. هرسال تعدادي از زرتشتيان كشور هند به اين محل مي‌آيند و شبي را در اين غار به سر مي‌برند. راه ورودي غار صعب و دشوار است، اما در داخل غار محوطه وسيعي است كه گنجايش هزاران نفر را دارد. چندين حوض كوچك و بزرگ و آثاري از ساختمان در آن ديده مي‌شود. در غار خاكستر زيادي به چشم مي‌خورد و نشان دهنده آن است كه سال‌هاي متمادي آتش مقدس را در اين غار محافظت مي‌كردند.

غار فراشاه (اسلاميه) : اين غار نيز جزء غارهاي مورد احترام زرتشتيان است كه در آن آتش مقدس را محافظت مي‌كردند و به نام «معبد موبدان فيروز» مشهور بود.

غار زمرد (چرخ الماس تفت) : مي گويند هنگامي كه «شداد» براي ساختن بهشت خود از تمام طلا و جواهرات روي زمين استفاده كرد، براي به دست آوردن طلا به اين غار آمد. «خانيكف»” بازديد دوازده ساعته يك گروه از درون اين غار را شرح مي‌دهد و مي‌نويسد: “نمونه سنگ‌هاي غار نشان دهنده رگه هاي نقره و سنگ فيروزه است”. مردم در مورد اين غار افسانه‌هاي بسيار نقل مي‌كنند.

قنات اهرستان ( نهر شاه جوي)
در سي كيلومتري جنوب غربي شهر يزد، در دره اي به عرض تقريبي يك و نيم كيلومتر، شش رشته قنات به نام هاي «وقف آباد»، «رييس الديني»، «ميرزايي»، «روشن آباد»، «نهرخيلي» و «خواجه غياث» حفر شده كه عمق مادر چاه آن ها بين 28 تا 68 متر متفاوت است. آب اين قنات‌ها به شهرستان يزد و آبادي‌هاي«اهرستان»، «خيرآباد» و «عيش‌آباد» مي‌رسد. آب اين قنات‌ها، در نزديكي روستاي «اسلاميه» به هم پيوسته و در يك كانال مشترك زيرزميني به نام «شاه‌جوي» به سمت شهرستان«تفت» هدايت شده و پس از عبور از تفت به سمت شهرستان يزد جريان مي‌يابد و در باغ «خان» وارد يك مقسم مي شود. در گذشته اين قنات در مسير خود هفده آسياب آبي را مي‌چرخاند. قنات «وقف‌آباد» حدود هفتصد سال پيش توسط «سيدركن الدين» يكي از علماي مشهور زمان، حفر شد. اين شش قنات همچنان فعالند.

 قنات دولت‌آباد
اين قنات مانند باغ «دولت‌آباد»، از يادگارهاي «محمدتقي‌خان يزدي» است و در قرن يازدهم هـ .ق حفر شد. قنات دولت‌آباد مشتمل بر نُه رشته و به طول هفتاد كيلومتر بود. در حال حاضر، چهار رشتة آن خشكيده و پنج رشتة آن، به نام‌هاي «باقرخان»، «تقي‌آباد»، «بغدادآباد»، «مهدي‌آباد» و «دولت‌آباد» داير است. سرچشمة اين قنات‌ها در جوار چشمة «غربالبيز» شهرستان مهريز است. شاخه باقرخان از چهل و پنج كيلومتري جنوب يزد در محله «مذوار» مهريز شروع مي‌شود و عمق مادر چاه آن سي متر است و در سنگ‌هاي جوش متراكم حفر شده‌است.

 قنات غياث آباد پشتكوه
مظهر اين قنات در يك طرف كوه، و مزارع و باغات در سمت ديگر كوه قرار دارند و يك تونل زيرزميني به طول سيصد و پنجاه تا چهارصد متر آب را به اين سوي كوه مي‌رساند. عمر قنات طبق سنگ نوشتة دهانة آن هزار سال و همچنان فعال است. از ويژگي‌هاي ديگر اين قنات نداشتن هيچ گونه ميله چاه در طول تونل است. بدين ترتيب انتقال سنگ‌ها و صخره‌ها در طول تونل چهار صد متري، آن هم در هزار سال پيش، كار دشواري بوده و حفر آن، بايد در زماني طولاني صورت گرفته باشد. اين قنات تا پنج سال پيش يك آسياب آبي را مي‌چرخاند.

 قنات زارچ
سرچشمه اين قنات در كوه‌هاي مهريز است. اين قنات پس از گذشتن از شهرستان يزد و مشروب كردن آن، وارد شهر زارچ مي شود. اين قنات يكي از قديمي‌ترين قنات‌هاي استان يزد است.

درياچه هامون: اين درياچه يكي از پديده هاي طبيعي و ارزشمند از نظر ملي و بين المللي و در خور توجه ويژه است. ارزش اقتصادي آن از ديرباز شناخته شده است و در طول صدها سال مردم حاشيه نشين تالاب از بركت و نعمات گياهان، پرندگان و آبزيان آن بهره مند شده اند. اين منطقه ويژه و منحصر به فرد پناهگاه بسياري از گونه هاي نادر و در خطر انقراض حيواني و گياهي و حمايت كننده زنجيره هاي غذايي در پهنه دشت كوير است. پوشش زير آب درياچه نيز همراه با نيزارهاي آن در تأمين نيازهاي حياط وحش نقش اساسي دارند.
درياچه جازموريان: در اصطلاح محلي پوشش گياهي را جاز مي نامند و انبوهي و كسرت آن را موريان مي گويند. به همين سبب اين ناحيه به جازموريان معروف شده است. اين درياچه فصلي، در غرب بلوچستان قرار دارد و نيمي از آن در استان كرمان واقع شده است.

هامون جازموريان: ما بين كوه هاي مكران و شاهسواران قرار دارد كه از شرق به غرب تقريباً به طول 300 كيلومتر و از شمال به جنوب به عرض 100 كيلومتر گسترده شده است. رودهاي هليل رود و بمپور به اين هامون مي ريزند. هامون جازموريان بر خلاف هامون هاي ديگر آب شيرين دارد و شوري آن بسيار كم است.
هامون ماشكل: اين درياچه در نزديكي مرز ايران و پاكستان واقع شده است. رودهايي كه به آن وارد مي شوند عبارتند ازماشكل يا ماشكيت و شاخه هاي سيميش و رختك كه از دامنه هاي شرقي كوه هاي مرزي جاري مي شود.
هامون چاه غيبي(گابي): اين هامون در جنوب غربي خاش واقع شده و مركز تجمع سيالب هاي فصلي است. مانند ساير هامون ها در بهار داراي آب و در ساير فصول به شكل مرداب در مي آيد.
درياچه سه دريا: اين درياچه از سه درياچه كوچك در قلل كوه تفتان تشكيل شده است كه عمق دو درياچه در قسمت شمالي كم و اغلب داراي آب گوارا است و درياچه ديگر كه نسبتاً بزرگتر است، آب دائمي و شور دارد. اين پديده از جاذبه هاي طبيعي ويژه ناحيه بلوچستان است .