استان اصفهان با مساحت 107027 كيلومتر مربع در مركز كشور واقع شده است كه مركز آن شهر اصفهان است‌. اين‌استان از شمال به سمنان، قم و مركزي، از جنوب به يزد و فارس، از مشرق به خراسان و از مغرب به لرستان، خوزستان، چهارمحال و بختياري و كهكيلويه و بويراحمد محدود مي‌شود. مساحت اين استان تقريباً 6/6 درصد از مساحت كل كشور را تشكيل داده است‌.  

اصفهان يكي از شهرهاي مبنايي براي كشور ايران در طول تاريخ بوده و هست اين شهر از معدود مراكز باستانشناسي ارزشمند جهاني و بسياري از آثار باستاني آن در ليست آثار بشري به ثبت رسيده است اگر از تاريخ اين شهر سخن به ميان آيد سرگذشت آن تا اعماق اساطير و افسانه ها ريشه دارد تاريخ اين شهر از يك سو به سليمان و نوح متصل و از سوي ديگر پايگاه نهضت كاوه آهنگر بر عليه ضحاك خونخوار معرفي مي گردد.

دائره المعارف باستاني تاريخ اصفهان را از قرن سوم پيش از ميلاد مسيح ذكر كرده است ولي دكتر لطف الله هنرفر در مقدمه كتاب آشنايي با شهر تاريخي اصفهان نوشته است موجوديت تاريخي اين شهر به هزاره سوم قبل از ميلاد هم مي رسد .

در هر حال نام اصفهان در ابتدا انزان بوده و سپس به گابيان يا گي تبديل شده است در دوران عيلاميان شعبه اي از مادها به سوي اصفهان رهسپار شدند وبا توجه به اين كه اصفهان تحت تسلط عيلاميان قرار داشت از پيشرفت آنها جلوگيري به عمل آمد.

در اين دوران جاده تجارتي كه خليج فارس را به ناحيه اصفهان مربوط مي ساخت به اين شهر اهميت خاصي مي بخشيد ياقوت حموي اصفهان را سواران ناميده كه مشتق از واژه هاي اسپهان و سپاه است احتمالا وجه تسميه اين شهر به دليل وجود پادگان نظامي در آن بوده است .

اردشير بابكان بنيانگذار سلسله ساساني اصفهان را به تصرف خود درآورد اين شهر كه محل فرمانروايي يكي از هفت خاندان بزرگ بود با ظهور اسلام در زمان خليفه دوم به تصرف مسلمانان درآمد و پس از اين كه اصفهان اسلام را پذيرفت براي مدتي جي ناميده شد. در قرن چهارم هجري مرداويج بنيانگذار سلسله زياري اصفهان را ضميمه تصرفات خود كرد .

ركن الدوله ديلمي دو محله مسلمان نشين شهرستان و يهوديه را به همديگر ملحق نمود اصفهان در دوره آل بويه و سلجوقيان پايتخت بوده است .

در سال 1000 هجري قمري به دستور شاه عباس اول پايتخت صفويان از قزوين به اصفهان انتقال يافت. خيابانهاي وسيع و ميدانهاي بزرگ مساجد و كاخهاي سلطنتي بخشي از سيماي شهر اصفهان در اين دوران است. تحقيقات باستان شناسي و كاوشهاي علمي حاكي است يكي از نخستين نواحي مراكز تمدن و مسكن انسانهاي ماقبل تاريخ در اطراف كاشان قرار دارد . 

آرامگاه سهراب سپهري
سهراب سپهري شاعر، عارف مشرب و طبيعت گراي معاصر است كه در سال 1307 ه.ش در كاشان متولد شد و در سال 1359 ه.ش دارفاني را وداع گفت و در روستاي مشهد اردهال كاشان به خاك سپرده شد.

آرامگاه مجلسي
اين آرامگاه در گوشه شمال غربي مسجد جامع اصفهان واقع شده و مدفن چند تن از علماي بزرگ شيعه، از جمله آخوند ملا محمد تقي مجلسي و فرزندش آخوند ملا باقر مجلسي_ صاحب بحارالانوار- است.

امامزاده آقا علي عباس
در 8 كيلومتري «بادرود» و 35 كيلومتري شمال شرقي نطنز (حدود 60 كيلومتري كاشان) بقعه و بارگاه باشكوهي با صحن وسيع و ساختمان هاي متعدد قرار دارد و منسوب است به فرزند امام موسي كاظم (ع) كه به امامزاده آقا علي عباس معروف است.

زينبيه
بعد از دروازه طوقچي (ميدان قدس)، در كنار غربي جاده اردستان، در قريه اي به نام اوزنان يكي از مهم ترين زيارتگاه هاي اصفهان قرار دارد. اين محل آرامگاه يكي از دختران بزرگوار امام هفتم (ع) است.
 

بقعه شاه زيد
در شرقي ترين قسمت محله قديمي كرواسكان –خيابان بزرگمهر كنوني، بناي يكي ديگر از امامزاده هاي اصفهان به نام شاه زيد واقع شده كه در دوره پادشاهي شاه محمد خدابنده صفوي بنا شده است.

بقعه ستي فاطمه
يكي از اماكن مقدس اصفهان به نام ستي فاطمه، در مجاورت بقعه شاهزادگان قرار دارد. بقعه ستي فاطمه، مقبره و ضريح دارد و معروف است كه شخص مدفون در اين آرامگاه، فاطمه صغري بنت حضرت موسي بن جعفر (ع) است. ساختمان صحن و بقعه آن از دوره صفويه به يادگار مانده است.

حمام عبدالرزاق خان
يكي از حمام هاي تاريخي كاشان، حمام مشهور خان است. اين حمام كه در مجموعه بازار كاشان قرار دارد.

حمام بازار
اين حمام كه به نام حمام حاج سيد حسين عطار نيز معروف است، يكي از حمام هاي جالب در مجموعه بازار كاشان است كه تاريخ بناي آن به سال 1242 ه.ق مي رسد.

حمام باغ فين
در مجموعه باغ فين 2 حمام كوچك و بزرگ وجود دارد كه هر يك داراي خزينه و حوض هاي متعدد آب هستند. حمام كوچك آن از حيث معماري چندان مهم نيست؛ اما حمام بزرگ آن با ستون هاي مرمري و سقف نقاشي شده، بسيار جالب توجه است. در حمام كوچك باغ فين واقعه قتل امير كبير (قهرمان مبارزه با استعمار در دوره قاجار) روي داده است و از اين حيث، ارزش و اعتبار تاريخي دارد.

حمام مجموعه اردهال
يكي از قسمت هاي مجموعه بناهاي اردهال، واقع در 42 كيلومتري غرب كاشان، حمام آن است كه ساخت آن به دوران صفوي مربوط است.

منارجنبان
اين بنا به صورت يك بقعه و دو مناره است كه بر روي قبر «عمو عبدالله» از زاهدان و صُلَحاي معروف قرن هشتم هجري بنا شده است. و سنگ قبر آن تاريخ سال 716 هجري قمري، مقارن اواخر سلطنت «اولجايتو» ايلخان مغول، را نشان مي دهد.

مناره چهل دختر
يكي از آثار جالب دوره سلجوقي در اصفهان مناره چهل دختر است كه با تزئينات آجري و كتيبه هاي كوفي آراسته شده است. اين مناره را «ابوالفتح نهوجي» در سال 501 هجري بنا كرده است.

مناره هاي مسجد شاه
دو مناره اي كه در دو طرف ايوان ورودي اين مسجد برپا شده اند، 37 متر ارتفاع دارند و بلندي اين مناره ها 6/43 متر است. دو مناره اخير، كاشي هاي معرق و كاشي هاي رنگي نماي خود را همراه با گلدسته ها حفظ كرده اند.

مناره زيار
اين مناره در دهكده «زيار» در 30 كيلومتري شرق اصفهان و در ساحل جنوبي زاينده رود واقع شده و تزئينات آجري زيبايي دارد. زمان ساختمان آن را قرن ششم هجري مي دانند.

رباط شيخ عليخان
رباط شيخ عليخان يا كاروان سراي «چاله سياه» در 50 كيلومتري اصفهان واقع شده است. كتيبه لوح سنگي سر در آن به نام «شاه سليمان» و وزير او «شيخ عليخان» مزين است. تاريخ اتمام رباط سال 1098 هجري قمري ذكر شده است.

كاروان سراي مرنجاب
يكي از كاروان سراهاي معتبر دوران صفوي (شاه عباسي)، كاروان سراي مرنجاب در 70 كيلومتري شرق كاشان است كه به منظور استفاده كاروان هاي راه سايه كوه و جاده كوير نمك شاه عباسي احداث گرديده است.

كاروان سراي مهيار
اين كاروان سرا كه در 52 كيلومتري جنوب اصفهان، و در دهكده اي به همين نام قرار گرفته است.

كاروان سراي سن سن كاشان
اين كاروان سرا در قريه سن سن در 40 كيلومتري جاده كاروانروي قم- كاشان بين دو روستاي آب شيرين و مشكان، واقع شده است.

1-كليساي هاكوپ
كليساي هاكوپ اولين كليساي ارامنه اين ناحيه است كه در سال 1065، بعد از مهاجرت ارمنيان به استان اصفهان، احداث شده و در حال حاضر، در حياط كليساي مريم واقع است. اين كليسا از آن جهت كه اولين كليساي احداث شده ارامنه جلفاست، مورد احترام و توجه خاص آنها است.

2-كليساي بيت اللحم
اين كليسا درميدان جلفا، به فاصله كمي از كليساي مريم، قرار دارد. ساختمان آن را يكي از ارامنه نيكوكار آن دوره به نام «خواجه پطرس ولي جانيان» احداث كرده است.

3-كليساي گيورگ
اين كليسا يكي ديگر از كليساهاي جالب و ديدني ارامنه جلفاست كه به كليساي غريب مشهور است. در اين كليسا، قطعات بزرگ سنگ هاي مقدس «اوچ كليسا» نگهداري مي شود.

4-كليساي وانك
اين كليسا، بزرگترين و زيباترين كليساي جلفاي اصفهان است كه از نظر تزئينات و نقاشي هاي فضاي داخلي بسيار جالب توجه است و گردشگران زيادي را به خود اختصاص داده.

آب انبار حاج صباغ
معروف ترين و باشكوه ترين آب انبار كاشان، آب انبار حاج سيد حسن صباغ است كه در وسط بازار كاشان قرار دارد.

آب انبارهاي مسير سيدعلي، مسجد وزير، مدرسه و مسجد ميان چال، عبدالرزاق خان كاشي، گذر نو و آب انبار بقعه حبيب بن موسي در كاشان.

آب انبارهاي محله شهرينان (شاهينون)، حاج سيد صادق، حاج سيد قاسم، حاج سيد مرتضي، مسجد خاكي، دشت، حاج مير رحيم و ميدان در شهرستان اردستان.

آب انبارهاي مصلي، ميدان و آب انبار بزرگ در شهر نائين.

آب انبار محله شهيدان در شهر هرند اصفهان.

منطقه قمشلو كه در غرب اصفهان واقع شده و 37000 هكتار مساحت دارد و منطقه اي كوهستاني با اقلميي سرد و خشك است. اين منطقه در زمان قاجار شكارگاه شاهزادگان و ظل السلطان بود و آثاري نيز از آن دوره در اين منطقه باقي مانده است. اين ناحيه شامل دو قسمت است: يكي پناهگاه حيات وحش و ديگري منطقه ممنوع التعليف. حيوانات آن شامل قوچ و ميش ارمني، كل، بز و آهو در ارتفاعات است. از پرندگان اين ناحيه مي توان به كبك، تيهو، بلدرچين، هوبره، كركس، لاش خور و ... اشاره كرد.

منطقه موته كه بين شهرستان هاي كاشان، لنجان، محلات، گلپايگان، خوانسار و ميمه قرار دارد و مساحت آن 220000 هكتار است. حفاظت اين منطقه عمدتاً به منظور حمايت از آهو است و گاهي اوقات گله آهوان در جاده هاي اصلي نيز مشاهده مي شوند.
منطقه كلاه قاضي كه در جنوب اصفهان و تقريباً در 26 كيلومتري شهر واقع شده است. پستانداران اين پناهگاه عبارتند از: كل يا بز كوهي، قوچ و ميش، آهو يا غزال ايراني، پلنگ، خرگوش وحشي، گرگ، كفتار، شغال، گربه شني، روباه و غيره. عمده ترين پرندگان آن نيز شامل: كبك، تيهو، گنجشك معمولي، خانواده كبوترها، جغد كوچك، خانواده عقاب ها، بالابان، شاهين، كلاغ سياه، خانواده هدهد و خزندگان منطقه مشتمل بر: افعي شاخ دار ايراني و مار جعفري است.

آبشار آب ملخ
اين آبشار در غرب روستاي آب ملخ و در فاصله 60 كيلومتري شهر سميرم قرار دارد.

آبشار شالورا
اين آبشار در 65 كيلومتري غرب اصفان و در نزديكي روستاي چرمهين قرار دارد.

آبشار كرد علياچ
اين آبشار كه در 90 كيلومتري غرب اصفهان و در ارتفاعات دالانكوه قرار دارد، از آب شدن برف هاي دالانكوه به وجود آمده است و در بهار منظره بسيار زيبايي ايجاد مي كند.

آبشار سميرم
اين آشار در 4 كيلومتري شرق سميرم قرار دارد و ارتفاع آن 35 متر است. در اطراف اين آبشار، محلي براي استراحت بازديد كنندگان در نظر گرفته شده است.

آبشار تخت سليمان
در سمت ديگر رشته كوه دنا، يعني جبهه شمالي آن در فاصله نيم ساعت راه پيمايي از ده آب ملخ به چشمه و آبشار تخت سليمان مي رسيم كه مانند پلي بر رودخانه مارب استوار شده است و از طريق ريشه و شاخه هاي درختان كه اين طاق را تشكيل داده است به رودخانه ياد شده سرازير مي شود. اين آبشار در عين زيبايي از خطرناك ترين آبشارهاي ايران نيز محسوب مي شود.

آبشار خضر
آنهايي كه پس از ديدار از استان اصفهان و شهر سميرم و آبشار معروف آن از جبهه شمالي به كوه دنا نزديك مي شوند پس از عبور از رودخاهه نقره اي يا سربي رنگ خضر و گذر از داخل اين روستا و باغ هاي متعدد ميوه آن در فاصله 3 كيلومتري به آبشاري برمي خورند كه در داخل تنگه اي به زيبايي فرو مي ريزد و در فصل مناسب، گل هاي لاله اي را كه در پايين دست ها و در دامنه هاي كوه روئيده اند سيراب مي سازد. آبشار خضر يكي ديگر از آبشارهاي بلند اين سلسله جبال مي باشد كه زيبايي آن همواره باعث جذب توريسم مي گردد.