ازنا : ازنا در شمال شرقي استان لرستان قرار دارد. به روايتي حدود 600 سال قبل ارامنه به اين محل مهاجرت نموده و بناي شهر ازنا را نهاده كه بعدها مسلمانها نيز به آنها پيوستند . وجهه تسميه اين شهر به سبب جابجايي و احداث مجدد شهر بوده كه به دليلي مكان قبلي غير قابل سكونت شده است . ازنا به معني از نو ايجاد شده است . علت توسعه شهر ازنا احداث تاسيسات شركت نفت در سال 1312 هجري و خط آهن در سال 1316 هجري مي باشد . بنابراين خطوط راه آهن نقش موثري در توسعه و پيشرفت ازنا داشته است .

اليگودرز : اليگودرز در شرق استان لرستان و از نقاط مرتفع وكوهستاني استان محسوب مي شود . وجهه تسميه اليگودرز به روشني مشخص نيست لكن احتمال دارد از اسم طايفه اي ( الگودرز يا گودرزي ) كه اكنون در محل فعلي شهر مستقر مي باشند ، گرفته شده باشد . اين منطقه به گواه مطالعات باستان شناسي آثار هزاره هاي پنجم و چهارم پ.م مشاهده شده و نيز در هزاره هاي سوم ، دوم و اول پ . م داراي اهميت ويژه اي بوده است . شهر فعلي داراي بافتي جديد مي باشد .

بروجرد : شواهد و اشارات تاريخي حاكي است كه بروجرد از شهرهاي قبل از اسلام بوده و دلايل زبانشناسي نيز واژه بروجرد را با تركيب دو جزء "برو" "گرد" موجوديت اين شهر را به پيش از اسلام مي رساند زيرا كه گرد در زبانهاي قديمي ايران به معناي شهر مي باشد . شهر در آغاز دوره قاجار وسعت گرفت شهر فعلي بروجرد داراي بافت قديمي بسيار زيبايي است و ساختمانهاي قديمي و خانه هاي مسكوني آن از تزيينات جالب چون در و پنجره ارسي هاي بديعي برخوردار است .

پلدختر : اين شهرستان در جنوب استان لرستان قرار دارد. وجهه تسميه اين شهر به خاطر وجود پلي از دوره تاريخي ساساني بر روي رودخانه كشكان است كه به پل دختر معروف بوده و اين نام به شهر مذكور نيز اطلاق گرديده است . بنا بر مطالعات انجام گرفته آثار متعلق به هزاره هاي چهارم و پنجم پ. م تا عصر حاضر گزارش شده است . اوج پيشرفت فرهنگي و تمدني اين منطقه مربوط به دوره ايلام نو - هخامنشي و دوره پارت است .

خرم آباد : خرم آباد مركز لرستان باستاني در دره اي باصفا و بر ساحل رودخانه خرم آباد قرار دارد . به زعم بسياري از محققان زماني شهر مهم ايلامي خايدالو (هيدالو) برجاي آن قرار داشته است . ظاهراً شهر قديمي شاپورخواست (سابرخواست) در دوره ساساني و قرون نخستين هجري داراي مسجد جامع و بازارها و ساختمانهاي بسياري بوده و بافاصله كمي در ساحل چپ رودخانه جاي داده شده ، بوده است . هنوز بقايايي از ديوارهاي بزرگ و پهن كه از سنگ و ملاط به سبك دوره ساساني است از محاذي شهر كنوني تا روستاي تير بازار ديده مي شود .

دورود : دورود در قسمت شمال شرقي استان لرستان قرار دارد . در خصوص وجهه تسميه اين شهر چند نظريه وجود دارد . قبلاً اين شهر بين النهرين ناميده مي شد كه به جهت قرار گرفتن بين دو رود مي باشد . نام اصلي و اوليه دو رود بنگله بوده سپس به بحرين تبديل شده است . از زمان تأسيس ايستگاه راه آهن در اين محل نام دورود را كه فارسي بحرين است ، براي آن انتخاب نمودند .

نورآباد دلفان : اين شهرستان در شمال استان لرستان قرار دارد . در خصوص وجهه تسميه منطقه به دلفان به جهت وجود طايفه دلفان در اين منطقه مي باشد . آثار مربوط به دوره نوسنگي در اين منطقه يافت مي شود. منطقه دلفان به واسطه اشياي مفرغي داراي اهميت خاصي است . شايان ذكر است در اين شهرستان فرقه اي به نام اهل حق وجود دارد كه از فرقه هاي قديمي است و داراي عقايد باستاني و اسلامي مي باشند .

الشتر ( سلسله ) : از شهرهاي كهن و باستاني استان لرستان الشتر است . اين شهرستان در قسمت شمالي استان لرستان قرار دارد و از آب و هوا و اراضي حاصلخيزي برخوردار است و به علت قرار گرفتن بر سر راه باستاني اهميت ويژه اي داشته است . در اغلب كتابهاي تاريخي و جغرافيايي بعد از اسلام نام آن به صورتهاي ليشتر ، لاشتر ، الاشتر و اشتر ضبط شده است.

كوهدشت : كوهدشت در قسمت غربي استان لرستان و در ميان دشت پهناور و حاصلخيز كوهدشت و در بين كوههاي چنگري ، سرخ دم ، گردله ، سرسورن و كژنه محصور شده است . لفظ كوهدشت در بعضي كتب "كورشت" و يا "كودشت" آمده است . نقاشي هاي صخرهاي هوميان 1 و 2 مربوط به 40000 سال پيش و نقوش صخره اي ميرملاس و دوشه متعلق به دوران ما قبل تاريخ دليل براين ادعا است . 

بين هزاره سوم و اول پيش از ميلاد به هنگام مهاجرت اقوام آريايي، شعبه اي از اين اقوام موسوم به «كاسي ها» به لرستان آمدند و در پي تركيب اين اقوام با بوميان منطقه نژاد تازه اي پديد آمد كه بعدها به «لر» شهرت يافتند.
مردم استان لرستان در كل به دو زبان لري و لكي صحبت مي كنند. زبان لري، زبان اكثر شعبات قوم لر است و زبان لك نيز، بين برخي از طوايف لرستان به خصوص مناطق شمالي لرستان چون؛ مناطق الشتر، كوهدشت، نور آباد رايج است.
بر اساس مطالعات زبان شناسي، بسياري از واژه هاي لري اغلب ريشه هاي باستاني دارند و به احتمال تعداد زيادي از اين واژه ها مربوط به زبان هاي كاسي و عيلامي هستند. گفته مي شود زبان پارسي در زمان امپراتوريهاي هخامنشي، اشكاني و ساساني  در لرستان گسترش يافته است.
در بين زبان هاي جنوب غربي ايران، گويش لري بزرگترين رابطه را با زبان فارسي دارد كه هر دوي آنها دنباله پارسي ميانه، زبان پارتيان قرن هشتم بعد از ميلاد هستند و همانگونه كه مي دانيم؛ زبان پارسي ميانه، زبان پارتيان و ساسانيان بود كه به تدريج تغيير شكل داده و به زبان فارسي نزديك است كه بعضي معتقدند اين زبان در گذشته نه چندان دور از فارسي منشعب شده است.

پيش از اسلام آيين ها و مذاهب مختلفي در لرستان رايج بود . اولين نشانه هاي آليز زروان كه گفته مي شود دين زرتشت از آن نشأت گرفته در لرستان ديده مي شود . بعدها آيين مهر پرستي در كنار دين زرتشتي در لرستان پديد آمد . همچنين پرستش بانو آناهيتا الهه آبها نيز در لرستان شايع بود . پس از ورود اسلام ، مردم لرستان نيز همچون ساير اقوام ايران به اين دين آسماني گرايش پيدا كردند . از قرن هشتم هجري به بعد بتدريج مردم لرستان آيين تشيع را پذيرفتند و هم اكنون لرستان يكي از مناطق مهم شيعه نشين ايران به شمار مي آيد .

تپه‌هاي‌ باباخاني‌ : در فاصله‌ يك‌ كيلومتري‌ دهانه‌ شمالي‌ «سنگ‌ موسي‌» در بخش‌ چگني‌خرم‌آباد ، دو تپه‌ به‌ فاصله‌ 200 متر از يكديگر قرار دارند كه‌ تپه‌ شرقي‌ را «باباخاني‌» و تپه‌ غربي‌ را «تخته‌ چراغ‌» مي‌گويند . روي‌ هر دو تپه ‌، سفال‌هاي‌ شكسته‌ بسيار وجود دارد . به‌ احتمال‌ زياد ، طبقه‌ اول‌ تپه‌ها به‌ دوره‌ اسلامي‌ و طبقات‌ زيرين‌ آن‌ به‌ دوره‌هاي‌ پيش‌ ازاسلام‌ مربوط‌ است ‌.

تپه‌ كرگونه‌ : اين‌ تپه‌ در شمال‌ دهستان‌ «تشكن‌» از توابع‌ بخش‌ چگني‌ خرم‌آباد و در دامنه‌ سفيد كوه‌ واقع ‌شده‌ است ‌. از اين‌ تپه ‌، انواع‌ ابزارهاي‌ سنگي‌ مانند : تيغ‌ چاقو و قطعات‌ سفال‌ به‌ رنگ‌هاي‌ مختلف‌ كه‌ برخي‌ از آن‌ها به‌ دوره‌ شوش‌ اول‌ مربوط‌ مي‌شود ، يافت‌ شده‌ است ‌.

تپه‌ سراب‌ ناوه‌كش‌ : در مركز روستاي‌ سراب‌ ناوه‌كش‌ بخش‌ چگني‌ خرم‌آباد ، در ضلع‌ شمالي‌ چشمه‌اي ‌، يك‌ تپه‌ بزرگ‌ وجود دارد كه‌ در مقطع‌ جنوبي‌ آن ‌، قسمتي‌ از ديوار پيدا شده‌ كه‌ با سنگ‌هاي‌ بزرگ‌ و ملاط‌ و قلوه ‌سنگ‌ ساخته‌ شد است ‌. اين‌ بنا ممكن‌ است‌ قسمتي‌ از يك‌ قلعه‌ بزرگ‌ دوره‌ ساساني‌ باشد . در فراز تپه‌ نيز انبوهي ‌از سفال‌ شكسته‌ وجود دارد .

تپه هاي باستاني ازنا : در اطراف ازنا قلعه و يا روستاهاي بسيار قديمي وجود داشته كه متعلق به قبل از ظهور اسلام بوده و در طي قرن هاي متمادي مخروب و به صورت تپه در آمده‌اند در اصطلاح محلي به اين تپه‌ها چغا گفته مي شود .

تپه خانجان خاني خرم آباد : در جنوب دهستان ده پير قرار گرفته و داراي آثار سفالي ساساني است . از قسمت هاي بريده آن كوزه هاي محتوي استخوان پيدا شده است . روي اين تپه ، در ميان خانه هاي روستايي قبري قرار دارد كه مورد احترام است و به «سرمگو» مشهور است . پايه ستون هاي سنگي متعدد موجود اين محل علي الظاهر به دوره پارت ها مربوط است

تپه قرق : تپه قرق در روستايي به همين نام در 24 كيلومتري جنوب خاوري بروجرد قرار دارد . پنج طبقه از اين تپه مشخص و آشكار شده است . در اين تپه ، سفال هاي منقوش هم زمان تپه گيان و نيز كوهدشت لرستان يافت شده است . نقش سفال ها به رنگ اخرايي و به اشكال هندسي يا سبدباف است . سفالينه هاي عصر اشكاني نيز در اين تپه ديده شده است .

تپه قلاميان (رميو) : در فاصله سه كيلومتري بروجرد در روستاي رميو (رميان) تپه اي نسبتاً بزرگ است كه به نام همين روستا خوانده مي شود و در اهميت آن همين بس كه آثار چندين تمدن را مي توان در آن باز يافت . اين محل حتي تا قرن نهم يكي از قلعه هاي مهم بوده و اين همان قلعه اي است كه به فرمان امير تيمور گوركاني از نو ساخته شد و سيف الدين قله اش به كوتو والي آن منسوب شد .

تپه حمام دلفان : اين تپه كه در 25 كيلومتري دلفان و در روستاي يارآباد واقع شده ارتفاع زيادي ندارد و از قديم به حمام معروف بوده است . در اطراف تپه گورهاي باستاني بسياري وجود دارد كه گويي اهالي روستا و ديگران بيشتر با حفاري غيرمجاز ؛ اشياي به دست آمده از طلاي منقوش را به غارت و يغما برده اند . در آن روزگار گويا يكي از آيين هاي رايج تدفين ، سكه گذاشتن در دهان مردگان بوده است . بدين گونه اگر در قبري آثار باارزش ديگري يافت نمي شد ؛ دست كم سكه‌اي از دهان جمجمه‌‌اي پيدا مي‌شد . يكي از سكه هاي به دست آمده از اين تپه به دوره ساساني تعلق دارد .

تپه هاي چغاسبز و كفتارلو : اين دو تپه باستاني در دهستان رومشكان كوهدشت واقع شده اند . آثار به دست آمده از تپه چغاسبز ، با ظروف شوش اول مطابقت دارند . از قسمت هاي كاوش شده اين تپه كوزه ، ديگ ، خمره‌هايي با نقش پرنده و شكارهاي كوهي و نقش هاي ساده و ظروف بدون نقش بيرون آورده شده است . ظروف تپه كفتارلو ، هم عصر با ظروفي هستند كه از تپه گيان نهاوند به دست آمده اند .

تپه پياره : تپه پياره در محلي به نام «كول وايم» در طرهان كوهدشت واقع شده است . اندازه اين تپه 200×300 متر و ارتفاع آن 10 متر است كه بر دره‌اي به نام «باريكه» مشرف است. در اين تپه ، دو نوع گور ديده شده است . گورهايي كه در آن اسكلت انسان با اشياي سفالي و مفرغي و مجسمه هايي از حيوانات و گاه سلاح هاي جنگي مانند خنجر ، گرز و تبر به دست آمده است و گورهايي كه در كنار آن‌ها اسكلت اسب يا ابزارهاي برنزي از قبيل دهنه ، ركاب و ... يافت شده است .

تپه دركه : يكي از تپه هاي مهم پيش از تاريخ كه از چشم دانشمندان و باستان شناسان دور مانده تپه‌اي به نام دركه است . اين تپه در شمال خاوري كوهدشت و در فاصله 24 كيلومتري روستاي «ابوالوفا» واقع شده است . از طبقه مياني تپه ظروف سفالي و برخي ظروف مفرغي يافت شده كه سفال هاي آن به رنگ قرمز و مشابه ظروف سه پايه داري هستند كه پروفسور «گريشمن» آن‌ها را از طبقه سوم «تپه گيان» بيرون آورده بود .

امامزاده جعفر : نمونه اي از معماري عصر سلجوقي به چشم مي خورد . درگاه ورودي مقبره ، خاوري و داراي دو نشيمن است كه با كاشي هاي عصر صفوي و قاجاري مزين شده است . درگاه دري از چوب به اندازه 5/1×2 متر دارد كه كنده كاري شده و بر حاشيه آن نيز اياتي از قرآن حك شده است . تاريخ بناي ساختمان 1203 هجري قمري است . اصل قبر در طبقه زيرين است كه اتاق اجري سردابه آن به بلندي سه متر ساخته شده و اندازه آن 3/10×70/2 متر است.

بقعه امامزاده قاسم : اين بقعه در جاپلق بروجرد و در سه كيلومتري خاوري ايستگاه راه آهن قرار دارد . بناي تاريخي امامزاده قاسم متعلق به قرن هشتم هجري قمري و دوره شاهرخ تيموري است . اين بنا شامل صحنه و مقبره و گنبد هرمي شكل آجري است . اهميت و شهرت اين بقعه به علت دارا بودن مجموعه هاي ظريفي از هنرهاي نجاري است . تاريخ سال 738 و 808 و 850 هجري قمري در روي درب چوبي آن حكاكي شده است . بر روي اين در كتيبه تاريخي به خط رقاع برجسته حكاكي شده و از متن آن چنين بر مي‌آيد كه اين مزار براي قاسم بن زيد در شهر محرم الحرام سال 738 هجري قمري ساخته شده است .

امامزاده محسن (ع) : بقعه امامزاده محسن بن علي (ع) كه به اعتقاد اهالي از اعقاب حضرت زين العابدين (ع) است ؛ بر سينه كوه مشهور به «ديارگاه» در فاصله 28 كيلومتري جنوب خاوري بروجرد در روستاي مصفا بر قسمت شمالي و بالاي روستا قرار گرفته است . در وسط قبري است كه بر روي آن ضريحي از چوب مشبك با نقوش ستاره‌اي قرار دارد . درب ورودي مقبره به بلندي 70/1 متر از جنس چوب و قديمي است كه تيكه كاري هايي به اشكال هندسي دارد.

امامزاده ويليان (ويليو) : اين مزار كه مدفون آن "ابوالعباس احمد بن ابراهيم" وزير است ، در 24 كيلومتري جنوب باختري بروجرد قرار دارد . مقبره او از نظر فرم بنا به جز قسمت طاق حرم چندان قديمي به نظر نمي رسد و داراي ايوان دو گلدسته و گنبد است . در اطراف آن گورستان قديمي است كه قدمت آن به قرن ششم هجري مي رسد و اغلب سنگ قبرهاي آن به خط كوفي است .

روستاي وفايي : شهرستان بروجرد ، بخش اشترنيان ، داراي رودخانه ، باغات ميوه ، سرچشمه و جنگل

روستاي درب گنبد : شهرستان كوهدشت ، داراي مقبره امامزاده شاه محمد (ع) ، بازارچه محلي و رودخانه

روستاي ولي عصر : شهرستان پلدختر ، بخش مركزي ، داراي تالاب هاي سه گانه و پارك مصنوعي

روستاي كمندان : شهرستان ازنا ، بخش مركزي ، داراي رودخانه ، باغات ميوه و زندگي عشايري

روستاي حشمت آباد : شهرستان دورود ، بخش مركزي ، همجوار رودخانه ، چشمه و جنگل

روستاي دره تنگ عليا : شهرستان الشتر ، بخش مركزي ، همجوار رودخانه ، جنگل ، درختان گردو و بيشه

روستاي شول آباد : شهرستان اليگودرز ، داراي آبشار آب سفيد ، رودخانه و ايستگاههاي پيك نيكي 

روستاي بيشه : شهرستان خرم آباد ، بخش سپيد دشت ، داراي آبشار بيشه ، رودخانه سزار ، بازارچه محلي، جنگل