حمام گله داري 
 حمام گله داري تنها حمام باقيمانده قديمي شهر بندرعباس است كه در محله اوزي‌ها قرار دارد و احداث آن دراواخر قرن سيزدهم هجري قمري صورت گرفته است. در حال حاضر به عنوان موزه مردم شناسي استان هرمزگان مورد بهره برداري مي باشد. در حاشيه خليج فارس و در بلوار ساحلي شهر بر روي بستري رسي كه قابليت نفوذپذيري آن به دليل اشباع شدن از آب دريا بسيار زياد است، يكي از حمام هاي قديمي به جا مانده شهر بندرعباس بنا شده است  اين بنا كه احتمالاً به دوره صفوي مربوط است در دوره قاجار( اواخر قرن 3 ه . ق) به وسيله حاج شيخ احمد گله داري به مسجد گله داري وقف شده است. بناي حمام به شكل مستطيل و سقف آن شامل چند گنبد كوچك و بزرگ است. حمام گله داري دو دوره مرمت را در سي سال گذشته پشت سر گذاشته است. در گذشته مردم از آن به عنوان حمام عمومي استفاده مي كردند. مصالح بكار رفته، از آنجا كه اين ناحيه داراي رطوبت بالايي است در اين بنا بيشتر از سنگ‌هاي دريايي - اسفنجي و ساروج محلي و گچ دستكوب استفاده شده ‌است. فضاي معماري حمام گله داري مانند ساير حمام‌هاي ديگر نواحي كوير مركزي داراي فضاهاي بينه، سر بينه، گرمخانه و خزينه ‌است. بنا داراي پنج گنبد بزرگ و كوچك است. در ورودي حمام گله داري راهرو هشتي كوچك قرار دارد تا دما و رطوبت، فضاي داخلي تنظيم شود. فضاي بينه به شكل هشت گوش ساخته شده و در اطراف آن چهار صفه يا سكوي نشيمن و رختكن ديده مي‌شود. سيستم گرمادهي حمام شامل انبار سوخت، آتشدان، ديگ، دودكشها و گودال جمع آوري خاكستراست. فضاي گرم كننده حمام كه به علت نگهداري گرما در عمق زمين قرار گرفته‌است، آب مصرفي حمام از چاهي به عمق ده متر كه هنوز پابرجاست، تامين شده‌ است. در وسط سقف حمام روزنه‌هايي به عنوان نورگير در هر يك از فضاها وجود دارد كه عمل نورگيري و تهويه در حمام توسط همين روزنه‌ها صورت مي‌گرفت. بدين ترتيب كه با بازو بسته كرودن در فصولي ازسال دما و رطوبت داخل حمام را تنظيم مي كردند. اين اثرتاريخي به شماره ۲۰۰۳ درفهرست آثار ملي، در سال ۱۳۷۴ خورشيدي به ثبت رسيده‌است.

تپه كولغان قشم 
 بالاي يكي از تپه هاي كولغان، آثار معماري و آبراهها ( كانالهاي) سالمي باديوارهاي سنگي به طول بيش از صد مترباقي مانده است كه نوعاً جالب توجه هستند. در قسمت ديگري از قبرستان منظمي با قبرهايي در دو رديف و با فاصله دو متر از يكديگر وجود دارد. نشانه هاي باقي مانده از اتاقك هاي مجاور تپه گوياي آن است كه اين محل احتمالاً بازاري بوده كه رونق بسيار داشته است. در كنار اين ويرانه ها سه حوض حفر شده در داخل سنگ وجود دارد كه بزرگ ترين آنها 12 متر طول و چهار متر عرض دارد. درخت كنار تنومند و زيبايي نيز در جوار آن قرار دارد. تپه هاي كولغان مشرف بر دريا و سد خاكي ( بالاتل) هستند و از زيبايي و چشم انداز بسيار جالبي برخوردارند. عده اي معتقدند كه اين مكان نيايشگاه ناهيد بوده است.

شهر تاريخي حريره 
 گستره پستي و بلندي ها و خرابه‌هاي شهر قديمي حريره حدود 120 هكتار وسعت دارد. اين وسعت بازگو كننده اين مطلب است كه روزگاري شهري بزرگ و آباد در اين منطقه وجود داشته و جمعيت كثيري را در خود جاي مي داده است. آن چه امروز از اين شهر بر جاي مانده حجمي از معماري شهري است. بندر شهر تاريخي حريره يك شهر يك پارچه و متمركز با معماري برون گرا بوده و از معماري دفاعي و درون گراي ديگر شهرهاي تاريخي ايران در آن نشاني نيست. انتخاب اين بخش از جزيره براي ايجاد شهر حريره طبيعي ترين و معقول ترين انتخاب بوده است چرا كه ساحل صخره‌اي مرتفع آن از سطح دريا تقريباً 10 متر بلندتر است و وجود سه خليج و دماغه كه نقش بندرگاه طبيعي را دارد و نيز درياي نسبتاً آرام تر از ديگر كرانه‌ها و سواحل جزيره خود عامل شكل گيري شهر در ساحل شمالي شده است.

شهر زيرزميني 
 قنات كيش بيش از 2500 سال قدمت دارد و آب شيرين قابل شرب ساكنان جزيره را تأمين مي كرده ولي اكنون به يك شهر زيرزميني شگفت انگيز بدل شده كه بيش از 10000 متر مربع وسعت دارد. شهر زير زميني كاريز در فاز يك خود به قسمت هاي مختلف از جمله غرفه هاي صنايع دستي ايران و جهان، رستوران سنتي و جديد، موزه سالن آمفي تئاتر سالن كنفرانس، گالري هاي هنري تقسيم و قابل بهره برداري خواهد بود. شهر كاريز در عمق 16 متري زير زمين قرار دارد. سقف آن هشت متر ارتفاع و بيشتر سقف آن مملو از سنگواره، صدف و مرجان هايي است كه با نظر كارشناسي 270 تا 570 ميليون سال قدمت دارد.

شهر قديـمي خــربز 
 اخيراً هنگام حفاري هاي باستان شناسي در جزيره قشم آثار يك شهر قديمي كشف شد. اين شهر كه تا قرن چهارم هجري قمري شهري آباد بوده است، به دوره ساسانيان مربوط است. در حفاري هاي انجام شده، سفالينه ها و آثار بسياري از محل به دست آمده است. طول تقريبي شهر خربز هفت كيلو متر است و از منابع آب شيرين برخوردار است.

اسكله باستاني بندر لافت 
 در بندر لافت، آثار اسكله اي وجود دارد كه به دوران مادها، هخامنشيان و ساسانيان مربوط است. طول اين اسكله 130 متر و ضخامت اصلي كف آن هفت متر و ديوارهاي روي اسكله سه متر مي باشد كه با سنگهاي لبه دار ساخته شده است.

شهر باستاني كنگ 
 در تپه هاي اطراف بندرلنگه آثار باقي مانده از يك شهر مربوط به سه هزار سال پيش پا برجاست. شهر به احتمال زياد در اثر آتش سوزي و يا زلزله در زير خاك مدفون شده است. از پيشينه اين شهر اطلاعي دقيقي به دست نيامده است.

محله باستاني سورو 
 محله سورو در غرب شهر بندرعباس قرار دارد. از اين محله سكه هاي متعددي مربوط به دوران مختلف به ويژه دوران ساساني صفويه و قاجاريه به دست آمده است كه اكنون در موزه بندرعباس نگهداري مي شود. از سكه هاي مشكوفه چنين بر مي آيد كه ملوك هرمز صاحب ضرابخانه بوده اند و به غير از مسكوكات مس و نقره، مسكوكات طلا هم ضرب مي كرده اند. درسال 1925، تعداد 64 سكه طلا ضرب ملو ك هرمز و جرون در قريه گودو كشف شده است.

 آب انبار شيرين و فرهاد

غارهاي خَربَس 
 در فاصله 11 كيلومتري شهر قشم بر سينة كوهي مشرف به دريا، معماري صخره اي به نام غارهاي خربس وجود دارد كه از غارهاي دريايي است و بر اثر گرداب و تخليه ماسه ها از حفره سنگ ها به وجود آمده است. عمر اين غارها به دوره مادها مي رسد. اين غار داراي تالاري است كه محل به جا آوردن مراسم مذهبي ويژه اي براي بزرگداشت در گذشتگان و احتمالاً مركز پرستش ايزد مهر يا ميترا بوده است.
غار نمكدان 
 اين غار با طول 6850 متر بزرگ ترين غار نمكي جهان مي باشد. بخشي از كوه هاي جزيره قشم به دليل انباشتگي و رسوب نمك موجود در آب دريا در گسل هاي عميق تبديل به كوه ها و غارهاي نمكي شده است كه كوه نمكدان در غرب جزيره نيز از اين دسته مي باشد.

بقعه شيخ برخ الاسود 
 اين بقعه در حدود سال 244 ه.ق در قريه گوشه قشم ساخت شده است.
بقعه خضر 
 بقعه خضر در كنار جاده بندر عباس واقع شده است.
بقعه الياس 
 بقعه الياس يكي از بقعه هايي است كه همواره مورد احترام مردم منطقه است.
نيايشگاه ميترا 
 در 15 كيلومتري شهر قشم، در مسير راهي كه به منطقه باستاني جزيره يا خربس و سپس به بندر سوزا منتهي مي شود، يك رشته كوه طولاني وجود دارد كه در دل آن معماري صخره اي شگفتي قرار دارد. ورود به اين فضاي صخره اي از طريق روزنه هاي غار مانندي ممكن است كه تعداد آنها به نه روزن در سه رديف مي رسد. در رديف بالا شش، در حاشيه وسط دو و در پايين يك روزن تعبيه شده است. درپشت روزنه ها، تالاري به مساحت 25 متر مربع و با ارتفاع 2/70 متر در دل صخره و سنگ حفر شده است. سقف تالار مسطح است. اين تالار محل به جاي آوردن مراسم مذهبي ويژه اي براي بزرگداشت در گذشتگان و به احتمال بسيار قوي مركز پرستش (ايزدمهر) يا (ميترا) بوده است. بررسي اجمالي و جزئيات داخلي آن، نشانگر احداث در دوره مادها است. اين مجموعه، از نظر نما سازي، با معبد يا آرامگاه صخره اي (كلات خورموج) در دامنه كوه مند بوشهر شباهت بسيار دارد. هم جواري اين محل با شهر باستاني خربز نشان مي دهد، در دوره مادها يك تمدن بزرگ پيشرفته در جزيره قشم وجود داشته است.

سنگ نوشته هاي بادافشان 
 در منطقه اي به همين نام در فاصله 25 كيلومتري شمال رودان، روي سنگ هاي ستبر كلماتي به خط ميخي و نقاشي هايي بديع وجود دارد كه قدمت آنها به دوران ايلامي و آشوري مي رسد.

تپه‌هاي‌ باباخاني‌ : در فاصله‌ يك‌ كيلومتري‌ دهانه‌ شمالي‌ «سنگ‌ موسي‌» در بخش‌ چگني‌خرم‌آباد ، دو تپه‌ به‌ فاصله‌ 200 متر از يكديگر قرار دارند كه‌ تپه‌ شرقي‌ را «باباخاني‌» و تپه‌ غربي‌ را «تخته‌ چراغ‌» مي‌گويند . روي‌ هر دو تپه ‌، سفال‌هاي‌ شكسته‌ بسيار وجود دارد . به‌ احتمال‌ زياد ، طبقه‌ اول‌ تپه‌ها به‌ دوره‌ اسلامي‌ و طبقات‌ زيرين‌ آن‌ به‌ دوره‌هاي‌ پيش‌ ازاسلام‌ مربوط‌ است ‌.

تپه‌ كرگونه‌ : اين‌ تپه‌ در شمال‌ دهستان‌ «تشكن‌» از توابع‌ بخش‌ چگني‌ خرم‌آباد و در دامنه‌ سفيد كوه‌ واقع ‌شده‌ است ‌. از اين‌ تپه ‌، انواع‌ ابزارهاي‌ سنگي‌ مانند : تيغ‌ چاقو و قطعات‌ سفال‌ به‌ رنگ‌هاي‌ مختلف‌ كه‌ برخي‌ از آن‌ها به‌ دوره‌ شوش‌ اول‌ مربوط‌ مي‌شود ، يافت‌ شده‌ است ‌.

تپه‌ سراب‌ ناوه‌كش‌ : در مركز روستاي‌ سراب‌ ناوه‌كش‌ بخش‌ چگني‌ خرم‌آباد ، در ضلع‌ شمالي‌ چشمه‌اي ‌، يك‌ تپه‌ بزرگ‌ وجود دارد كه‌ در مقطع‌ جنوبي‌ آن ‌، قسمتي‌ از ديوار پيدا شده‌ كه‌ با سنگ‌هاي‌ بزرگ‌ و ملاط‌ و قلوه ‌سنگ‌ ساخته‌ شد است ‌. اين‌ بنا ممكن‌ است‌ قسمتي‌ از يك‌ قلعه‌ بزرگ‌ دوره‌ ساساني‌ باشد . در فراز تپه‌ نيز انبوهي ‌از سفال‌ شكسته‌ وجود دارد .

تپه هاي باستاني ازنا : در اطراف ازنا قلعه و يا روستاهاي بسيار قديمي وجود داشته كه متعلق به قبل از ظهور اسلام بوده و در طي قرن هاي متمادي مخروب و به صورت تپه در آمده‌اند در اصطلاح محلي به اين تپه‌ها چغا گفته مي شود .

تپه خانجان خاني خرم آباد : در جنوب دهستان ده پير قرار گرفته و داراي آثار سفالي ساساني است . از قسمت هاي بريده آن كوزه هاي محتوي استخوان پيدا شده است . روي اين تپه ، در ميان خانه هاي روستايي قبري قرار دارد كه مورد احترام است و به «سرمگو» مشهور است . پايه ستون هاي سنگي متعدد موجود اين محل علي الظاهر به دوره پارت ها مربوط است

تپه قرق : تپه قرق در روستايي به همين نام در 24 كيلومتري جنوب خاوري بروجرد قرار دارد . پنج طبقه از اين تپه مشخص و آشكار شده است . در اين تپه ، سفال هاي منقوش هم زمان تپه گيان و نيز كوهدشت لرستان يافت شده است . نقش سفال ها به رنگ اخرايي و به اشكال هندسي يا سبدباف است . سفالينه هاي عصر اشكاني نيز در اين تپه ديده شده است .

تپه قلاميان (رميو) : در فاصله سه كيلومتري بروجرد در روستاي رميو (رميان) تپه اي نسبتاً بزرگ است كه به نام همين روستا خوانده مي شود و در اهميت آن همين بس كه آثار چندين تمدن را مي توان در آن باز يافت . اين محل حتي تا قرن نهم يكي از قلعه هاي مهم بوده و اين همان قلعه اي است كه به فرمان امير تيمور گوركاني از نو ساخته شد و سيف الدين قله اش به كوتو والي آن منسوب شد .

تپه حمام دلفان : اين تپه كه در 25 كيلومتري دلفان و در روستاي يارآباد واقع شده ارتفاع زيادي ندارد و از قديم به حمام معروف بوده است . در اطراف تپه گورهاي باستاني بسياري وجود دارد كه گويي اهالي روستا و ديگران بيشتر با حفاري غيرمجاز ؛ اشياي به دست آمده از طلاي منقوش را به غارت و يغما برده اند . در آن روزگار گويا يكي از آيين هاي رايج تدفين ، سكه گذاشتن در دهان مردگان بوده است . بدين گونه اگر در قبري آثار باارزش ديگري يافت نمي شد ؛ دست كم سكه‌اي از دهان جمجمه‌‌اي پيدا مي‌شد . يكي از سكه هاي به دست آمده از اين تپه به دوره ساساني تعلق دارد .

تپه هاي چغاسبز و كفتارلو : اين دو تپه باستاني در دهستان رومشكان كوهدشت واقع شده اند . آثار به دست آمده از تپه چغاسبز ، با ظروف شوش اول مطابقت دارند . از قسمت هاي كاوش شده اين تپه كوزه ، ديگ ، خمره‌هايي با نقش پرنده و شكارهاي كوهي و نقش هاي ساده و ظروف بدون نقش بيرون آورده شده است . ظروف تپه كفتارلو ، هم عصر با ظروفي هستند كه از تپه گيان نهاوند به دست آمده اند .

تپه پياره : تپه پياره در محلي به نام «كول وايم» در طرهان كوهدشت واقع شده است . اندازه اين تپه 200×300 متر و ارتفاع آن 10 متر است كه بر دره‌اي به نام «باريكه» مشرف است. در اين تپه ، دو نوع گور ديده شده است . گورهايي كه در آن اسكلت انسان با اشياي سفالي و مفرغي و مجسمه هايي از حيوانات و گاه سلاح هاي جنگي مانند خنجر ، گرز و تبر به دست آمده است و گورهايي كه در كنار آن‌ها اسكلت اسب يا ابزارهاي برنزي از قبيل دهنه ، ركاب و ... يافت شده است .

تپه دركه : يكي از تپه هاي مهم پيش از تاريخ كه از چشم دانشمندان و باستان شناسان دور مانده تپه‌اي به نام دركه است . اين تپه در شمال خاوري كوهدشت و در فاصله 24 كيلومتري روستاي «ابوالوفا» واقع شده است . از طبقه مياني تپه ظروف سفالي و برخي ظروف مفرغي يافت شده كه سفال هاي آن به رنگ قرمز و مشابه ظروف سه پايه داري هستند كه پروفسور «گريشمن» آن‌ها را از طبقه سوم «تپه گيان» بيرون آورده بود .