براساس منابع تاريخي موجود، اقوام ايلامي شاخه اي از اقوامي بودند كه حدود پنج هزار سال قبل از ميلاد از آسياي ميانه به ايران وارد شده و در جنوب غرب ايران امروزي ساكن شدند و توانستند دولتي مقتدر با قدمت سه هزار ساله - يعني از سال ۳۵۰۰ قبل از ميلاد تا ۶۴۵ قبل از ميلاد – تشكيل دهند.
ايلاميان دولت خود را كه شامل: خوزستان، اطراف كوههاي بختيار، لرستان، پشتكوه و انشان يا انزان فارس مي شد همزمان با دولت سومري ها تشكيل دادند و شهر شوش را به عنوان پايتخت خود برگزيدند. در اوايل حكومت شهرهاي اهواز و  « خايدالو» يا همان خرم آباد امروز جزو مهم ترين شهرهاي آنان به حساب مي آمد. اما بعدها، سرزمين تحت سلطه شان را تا نواحي مركزي و شرقي ايران گسترش دادند.
ايلاميان كشور خود را «هلتمتو» ( Haltamtu ) يعني «سرزمين خدا»، مي ناميدند و در كتيبه هاي بابلي، عيلام را «آلامتو» يا «آلام » به معناي كوهستان يا «كشور طلوع خورشيد» ذكر كرده اند. همچنين سومري هاي دشت نشين ناحيه بين النهرين، كشور ايلام را «ايلام »(Elam) به معناي «كشور كوهستاني» و اهالي آن را «ايلامي» يعني «ساكنين مناطق كوهستاني» خطاب ميكردند و اكدي ها هم نام ايلام را از سومري ها اخذ كردند .
دولت مقتدر ايلام، پس از ۳ هزار سال حكومت، بالاخره، در سال ۶۴۵ قبل از ميلاد با حمله آشور بني پال - پادشاه آشور - و دستگيري خوم بان كالداش - آخرين شاه ايلام - منقرض شد.
در دوران حكومت مادها، هخامنشيان، سلوكيان و اشكانيان، اين سرزمين به جهت همسايگي باحوزه هاي همدان، كردستان، كرمانشاه، لرستان و از همه مهم تر قرار گرفتن در كنار شوش – خوزستان امروزي - داراي آثاري و تمدن مهمي است. در عهد ساسانيان سرزمين ايلام امروزي را ايالت هاي «مهرجانقذق» و «ماسبذان» تشكيل داده بود كه پس از تصرف اعراب، مسلمانان آن را «سرزمين جبال يا كوهستان» ناميدند. ايالت جبال كه مركز آن «سيمره» بود در دوران حكومت اعراب جزو يكي از سرزمين هاي تحت حكومتي بغداد و بصره درآمد و تا نيمه اول قرن چهارم هجري به حيات خود ادامه داد. ولي با وقوع زلزله در سال ۳۳۴ ه.ق ، اين منطقه براي هميشه از بين رفت و تا دوران قاجاريه اطلاعي از آن در دست نيست. اما در دوره قاجاريه با ورود «‌حسين قلي خان ابوقداره» به منطقه پشتكوه وپسرش «غلامرضاخان»‌ بعنوان والي، بار ديگراين منطقه رونق گرفت.

حمام قلعه پور اشرف : در ضلع غربي قلعه پور اشرف در روستاي شيخ مكان در شهرستان دره شهر قرار دارد. اين حمام داراي پلان مربع شكل است و شامل اماكن تودرتو با سالن و دالانهاي رختكن، حوضچه هاي آب سرد و گرم، دستشويي و انبار سوخت مي باشد. مصالح ساخت آن هم شامل قلوه سنگهاي نتراشيده و گچ به عنوان ملات مي باشد، اين بنامربوط به دوران قاجاريه است.

حمام قلعه كنجانچم : در پشت اتاقهاي ضلع جنوبي قلعه كنجانچم حمام ساخته شده است. اين بخش از بنا شامل سه اتاق، يك راهرو اختصاصي و خرينه مي باشد كه از طريق كانال و تنبوشه هاي سفالي آب آن تأمين مي شده است. مصالح بكار رفته در ساخت اين حمام سنگ و گچ مي باشد. اين حمام و قلعه مربوط به دوره واليان ايلام است.

آرامگاه بابا سيف الدين : در شمال شرقي دره شهر، در دامنه تپه اي موسوم به "چهار طاق " قرار دارد. در داخل مقبره، دو قبر است كه روي آن ها سنگ نبشته اي وجود ندارد. مصالح به كار رفته در مقبره از سنگ، گچ و آجر است و روي بقعه را نيز با گچ سفيد كاري كرده اند. در اطراف اين آرامگاه درختان چند صد ساله تاريخي نيز وجود دارند.

تپه كز آباد : در دهستان هليلان در شمال شرقي شهرستان شيروان و چرداول واقع شده است. كز آباد از دو تپه بزرگ و كوچك تشكيل شده است. در قسمت شرقي تپه بزرگ، آثاري از كوزه شكسته هاي نقش دار كه قدمت آن ها به بيش از سه هزار سال مي رسد، همچنين آثاري از سنگ هاي بزرگ تراشيده و نتراشيده بدست آمده اند. در شمال تپه بزرگ، گورستان بزرگي وجود دارد كه در آن چندين نوع گور با آلات، ادوات و كوزه هاي گلي كشف شده اند. در اين گورستان تعداد گورهاي زنان زياد است كه در داخل آن ها زينت آلاتي چون دستبند، كمربند و گردن بند از دانه هاي شيشه با حلقه هاي مسي بسيار ضخيم كشف شده اند. علاوه بر آن، كوزه هايي شبيه به قوري، كوزه هاي بزرگ و كوچك متعدد رنگين و بي رنگ نيز يافت شده اند.
تپه علي كش : در نزديكي شهر توريستي موسيان شهرستان دهلران واقع شده است. علي كش تپه اي كوچك و مسدود است كه قطر پايه آن از حدود 135 متر تجاوز نمي كند. ضخامت طبقات باستاني آن حدود هفت متر است. اين تپه باستاني قدمتي چند هزار ساله دارد و به دوران عيلامي ها مربوط مي شود.
تپه تيخان( تيغن ): در شمال شرق دره شهر و به فاصله دو كيلومتري كرانه راست رودخانه سيمره، در ميان اراضي كشاورزي روستاي جمشيد آباد (جهاد آباد) واقع شده است. سفال هاي به دست آمده در طبقه اول از نوع نخودي و آجري ساده اند. در كنار سفال ها، نمونه هايي از تيغه هاي سنگ چخماق نيز يافت شده است. همچنين در ميان اين آثار مكشوف، قطعات سنگ سه گوش به رنگ سبز نيز ديده مي شود.
تپه كوزه گران: تپه يا تل كوزه گران در حدود 5/5 كيلومتري تپه تيخان ( تيغن ) واقع شده و قديمي تر و بزرگتر از تپه تيخان است. قدمت اين تپه به اواخر هزاره سوم پيش از ميلاد مي رسد، ولي طبقه اول اين تپه به دوره ساساني مربوط است. سفالهاي رنگين و منقوشي از طبقه زيرين تپه بدست آمده است. نقش سفال ها، بيشتر از نوع پرندگان و بز كوهي است. قسمتي از طبقات پايين اين تپه به گورستاني اختصاص داشته است كه چند نوع گور در آن باقي مانده است. در بعضي از گورها استخوانهاي مردگان را در كوزه ها ريخته و در مكانهاي سفيد كاري شده دفن كرده اند. در گورهاي ديگر اسكلت هايي در يك قبر مشاهده شده كه در كنار آنها، تنورهاي بسيار و خاكستر زياد نيز وجود دارد. قبرهاي سر تپه طبق آثار مكشوفه (كوزه هاي شكسته و گورهاي موجود ) به دوره زرتشت تعلق دارند .
تپه سر گچله: در هشت كيلومتري شمال شرقي دره شهر واقع شده و روستاي سرگچله در قسمت شمالي و شمال غربي آن واقع گرديده است. اين تپه از مجموعه تپه هاي طبيعي تشكيل شده و نام خود را از روستايي به همين نام گرفته است. ارتفاع تپه چشمگير، امتداد آن در جهت شمالي – جنوبي با شيب تند همراه است و در حال حاضر منظره اي سبز و خرم دارد. مجموعه نشانه هاي كشف شده از اين تپه، نشانگر اين است كه لايه هاي بالايي اين تپه در روزگار ما قبل تاريخ، زيستگاه انسان بوده است .
تپه وركبود : در نزديك رود كشگان و به مسافت حدود 20كيلومتري شمال غربي ايلام قرار دارد. اجساد داخل گورها به وضع خميده همراه با اشياي قيمتي و سلاح متوفي دفن شده اند. اشياي فلزي به دست آمده نيز از جنس مفرغ يا آهن مي باشند. از اشياي آهني و مفرغي كشف شده در اين گورستان چنين استنباط مي شود كه آهن فقط در ساختن اسلحه و مفرغ منحصراً براي اشياي با ارزش زينتي به كار مي رفته است. قدمت آثار مكشوفه در گورستان وركبود، اواخر سده هفتم ق.م و آغاز سده هشتم ق.م است.
تپه كل يزيد : از تپه هاي مجاور تپه قلعه تيخان است كه شامل چند اثر از تمدن هاي مختلف دوره هاي بسيار دور تاريخي است. با توجه به عوارض طبيعي موجود بر روي اين تپه، احتمال داده مي شود كه بر روي آن قصري از دوره ساساني وجود داشته و يا مقر حكومت در اوايل دوره اسلامي بوده است، اظهار نظر قطعي به دليل فقدان اطلاعات و عدم انجام كاوش هاي باستان شناسي بسيار مشكل و دشوار است.
تپه باستاني مورموري : در منطقه پنج برار در فاصله هفت كيلومتري شمال غربي بخش كلات مورموري از توابع شهرستان آبدانان واقع شده است. اين اثردر سال 1382 بوسيله مديريت ميراث فرهنگي استان ايلام مورد شناسايي قرار گرفته است.

تنگه ماژين : از توابع دره شهر، دخمه ها و شكاف هايي وجود دارد كه يكي از آنها به غار كول كني معروف است. دهانه اين غار در محل ورودي حدود 30 متر طول دارد و با توجه به موقعيت استقرار، دسترسي به آن بدون تجهيزات ضرور ناممكن است. در داخل و پيرامون غار آثاري از وجود زندگي در دوران هاي سنگ به دست نيامده است، ولي در محل ريزش آب حوض كوچكي كه از سنگ تراشيده شده وجود دارد كه ملاط آن نيز احتمالاً از ساروج است. در اطراف اين حوضچه اثري كه نشان دهنده قدمت آن باشد؛ به دست نيامده است، ولي احتمالاً به شهر ساساني خارج از تنگه مربوط بوده است. علاوه بر غار معروف كول كني، در اين محل دخمه هاي متعددي نيز وجود دارد كه تعداد آنها به 12 مي رسد و در برخي از اين دخمه نشانه هايي از سكونت انسان باستاني مشهود است. جالب ترين دخمه ها شامل سه شكاف در كنار هم و يك شكاف بر بالاي آن ها است كه به غار انوشيروان معروف هستند. در كندوكاو كف يكي از اين غارها، يك قطعه سفال از نوع سفال هاي نيمه‌ هزاره اول قبل از ميلاد به دست آمده است. دن گوري از شاهان ساساني ديده نشده است. در مورد اين غارها، روايتي در بين مردم محل نقل مي شود كه جالب توجه است و ان روايت چنين است : مردم محل اعتقاد دارند كه انوشيروان به هنگام جان دادن وصيت كرده بود كه جسد وي را دور از دسترس دشمنان دفن كنند، از اين رو بازماندگانش پس از جست و جوي بسيار، اين اشكفت را مي يابند و جسد وي را در آن دفن مي كنند.
تنگه بهرام چوبين: يكي از مهم ترين دره هاي كم عرض و بسيار مرتفع و استراتژيك در ضلع باختري مسير جاده دره شهر- پلدختر است. اين تنگه كه آن را شكارگاه بهرام هم مي گويند داراي آثار ارزنده فراوان در قسمت ورودي، پيشاني و ارتفاعات است. اين مجموعه آثار ارزنده يك قلعه به جاي مانده از دوران ساساني است كه از سنگ و گچ ساخته شده و به ارتفاعات جنگلي كبيركوه در عمق تنگه و مناطق سخت گذر آن ختم مي شود. علاوه بر زيبايي هاي وصف ناپذير طبيعي و آثار پلكان هاي سنگي بر ديواره هاي سنگي و نقاط سخت گذر داخل تنگه، وجود چهار آب انبار كه در صخره هاي سخت تراشيده شده اند، هر يك به اضلاع تقريبي 3×3 متر و عمق سه متر و 3×2 در عمق 5/2 متر با ناودانك هاي سنگي و هم چنين ارتباط اين چهار آب انبار به هم ديگر و وجود آب آشاميدني در داخل آن ها حاكي از توجه و اهميت به اين منطقه استراتژيك و طبيعي در طول دوران تاريخي دارد كه در نوع خود بي نظير و جالب توجه است. تنگه بهرام از شاهكارهاي طبيعي و تاريخي است كه همواره مورد بازديد علاقه مندان به تاريخ، طبيعت و كوه نوردان قرار مي گيرد.

آب چيكا : رودخانه فصلي آب چيكا به طول 50 كيلومتر در دهستان آسمان آباد، شهرستان ايلام جريان دارد و از چشمه سارهاي باختري روستاي گواره در 45 كيلومتري شمال باختري ايلام سرچشمه گرفته و از دره هاي شمالي خاوري كوه قلاجه به سوي مناطق گوهر و منصوري روان مي شود. اين رود در مسير خود روستاهاي كركول، لاته چيا، بوريم و چشمه لنيه را سيراب كرده و در منطقه منصوري چشمه سارهاي متعددي را كه در دامنه كوه ملينجه قرار دارند پذيرا شده و به سوي منطقه چالاب سرخ روان مي شود. آب چيكا پس از مشروب كردن روستاهاي شيخ جبرييل، چكان پايين، انجير در ميان، كلگل و كلك جعفر در 31 كيلومتري شمال خاوري ايلام با رودلو آب درهم آميخته و رودخانه چنارچ را تشكيل مي دهند. اين رود از ريزابه هاي رود چنارچ بوده و حوزه آن خليج فارس و درياي عمان است. شيب متوسط رود 8/0 درصد و مسير كلي آن جنوب خاوري است.
اهوران : رود دايمي اهوران كه 23 كيلومتر طول دارد در دهستان زردلان، شهرستان ايلام جريان داشته و سرچشمه آن از دامنه شمالي كوه هاي كوليته و اهوران در 93 كيلومتري شمال خاوري ايلام است. اين رودخانه پس از عبور از روستاهاي اهوران، دورگين و مسگره در روستاي سرچوب با رودخانه هزارخاني مخلوط شده و از ادغام آن ها جزمان رود تشكيل مي شود. اين رود از ريزابه هاي جزمان رود بوده و حوزه آن خليج فارس و درياي عمان است. شيب متوسط اين رود چهار درصد و مسير كلي آن شمال باختري است.

شيروان :  25 كيلومتر طول دارد در دهستان شيروان، شهرستان ايلام جريان داشته و از ريزابه هاي رودخانه سيمره تشكيل شده است. سرچشمه اين رود در دامنه كوه هاي قلارنگ و چمن گير در 20 كيلومتري جنوب خاوري ايلام و ريزشگاه آن در روستاي سركان در 39 كيلومتري جنوب خاوري ايلام قرار دارد. حوزه رودخانه شيروان خليج فارس و درياي عمان است، شيب متوسط آن 2 درصد و مسير كلي آن خاوري مي باشد.
رودخانه چوار : 25 كيلومتر طول دارد از دامنه باختري كوه گاوه راه در فاصله هفت كيلومتري شمال باختري ايلام سرچشمه مي گيرد و پس از عبور از روستاهاي بهمن آباد و چوار با رودخانه مورت مخلوط شده و به دره شمالي كوه تواشير خاني وارد مي شود. در اين مسير ضمن مخلوط شدن با يك ريزابه كوچك به طرف روستاي باندوزه روان مي شود و در دو كيلومتري جنوب باختري روستاي مزبور با چم آب مخلوط شده و پس از طي دو كيلومتر به رودخانه خوش مي ريزد .
كنجان چم : از دامنه كوه هاي شلم و سركب و ملد شاه در هفت كيلومتري جنوب شهر ايلام سرچشمه مي گيرد و در منطقه گل گل گچان با‌ آب آفتاب مخلوط شده و پس از عبور از دره تنگ و باريكي وارد شهرستان مهران مي شود. در اين شهرستان نخست از كنار روستاي اميرآباد گذشته و سپس به سوي روستاي كنجان چم روان مي شود. در اين روستا با رود سياه آب مخلوط مي شود و كمي پايين تر نخست با رودخانه چشمه ملك و سپس با رودخانه گلدار خوش در هم آميخته و به سوي روستاي كنجان چم پايين جريان مي يابد. پس از عبور از دامنه خاوري كوه زالوآب به طرف مرز ايران و عراق سرازير شده و در نقطه اي به فاصله نه كيلومتري شمال خاوري مهران به وارد ناحيه مرزي مي شود و تا چهار كيلومتري مهران به صورت يك رودخانه مرزي جريان مي يابد. رودخانه مذكور در اين نقطه از مرز خارج شده و به نام سيراو وارد خاك عراق مي شود . طول اين رودخانه تا مرز ايران و عراق حدود 90 كيلومتر است .
رودخانه آبدانان : از دامنه كبيركوه و دينار كوه به ويژه سراب آبدانان، در 38 كيلومتري شمال خاوري دهلران و نه كيلومتري شمال باختري شهر آبدانان سرچشمه مي گيرد و پس از عبور از شهر آبدانان، روستاهاي سراب باغ و چم كبود، با رود خزينه در مي آميزد و به سوي جنوب روان مي شود. در اين قسمت از مسير با ريزابه هاي چندي مانند آب گل گل در هم مي آميزد و دره جنوبي كوه « شلت » به رودخانه «تله زي » تغيير نام مي دهد و به سوي دره خاوري «سياه كوه و كوه خرگهي » روان مي شود و از آن به بعد، رودخانه دويريخ ناميده مي شود. طول اين رودخانه 50 كيلومتر و ارتفاع سرچشمه آن از سطح دريا 1700 متر است.
دره شهر : اين رود كه دايمي است، در دهستان دره شهر، شهرستان دره شهر جريان دارد سرچشمه اين رود دامنه شمالي كبيركوه نه كيلومتري جنوب باختري دره شهر، ريزشگاه يك كيلومتري خاوري روستاي چم نمشت در شش كيلومتري شمال خاوري دره شهر است. ريزابه رود سيمره، حوزه خليج فارس و درياي عمان درازاي 15 كيلومتر ارتفاع سرچشمه 1400 متر، ارتفاع ريزشگاه 550 متر، شيب متوسط 5/5 درصد، مسير كلي شمال خاوري است.
رودخانه دايمي آب دره جكه : رودخانه دايمي آب دره جكه با طول 25 كيلومتر در دهستان سراب باغ شهرستان دهلران جريان دارد. اين رودخانه از چشمه سارهاي دامنه جنوبي كبيركوه در سه كيلومتري باختر امام زاده شاه احمد و 65 كيلومتري شمال خاوري دهلران سرچشمه مي گيرد و پس از عبور از دره باختري كوه سرگچ در 65 كيلومتري خاور دهلران به كرخه مي ريزد. اين رود از ريزابه هاي رود كرخه تشكيل شده و حوزه آن خليج فارس و درياي عمان است. شيب متوسط آن چهار درصد و مسير كلي آن جنوبي است.
نصريان : اين رودخانه از دامنه كوه اناران در 42 كيلومتري شمال باختري دهلران سرچشمه گرفته و پس از گذشتن از دره ميان كوه هاي برك كروي و باريك آب در 49 كيلومتري شمال باختري دهلران از مرز خارج شده و به خاك عراق وارد مي شود. طول اين رودخانه تا مرز عراق 25 كيلومتر و ارتفاع سرچشمه آن 1100 متر است.
رودخانه چنگوله : از تلاقي رودهاي تنگ خشول و تنگ كورتو واقع در 53 كيلومتري خاور مهران تشكيل شده و به سوي جنوب باختري روان مي گردد. نخست با آب تيمه مخلوط مي شود و پس از عبور از كنار روستاي تيما، راه اتومبيل رو مهران - دهلران را قطع مي كند و در نقطه اي به فاصله 80 كيلومتري از شمال باختري دهلران از مرز ايران و عراق خارج شده و به كشور عراق وارد مي شود و در روستاي شيخ سعد به رود دجله مي ريزد. طول اين رودخانه از دورترين سرچشمه تا مرز ايران و عراق 84 كيلومتر و از محل تشكيل تا مرز ايران و عراق 45 كيلومتر و ارتفاع سرچشمه آن از سطح دريا 150 متر است .
تنگ گراو : رودخانه تنگ گراو كه 25 كيلومتر طول دارد از دامنه كوه هاي شلم و مانشت در 7 كيلومتري جنوب خاوري ايلام سرچشمه گرفته و پس از عبور از دره هاي ميان كوه هاي لچان در شمال و شلم در جنوب به شهر ايلام وارد مي شود. اطن رودخانه پس از درآميختن با چندين ريزابه كوچك و بزرگ فصلي به دره شمالي كوه سورگاه وارد شده و آبشارهاي متعددي را تشكيل مي دهد. پس از عبور از دامنه شمالي كوه سامور در دو كيلومتري جنوب باختري روستاي ناندوزه به رودخانه چوار مي ريزد.

آبشار چم آو : اين آبشار در فاصله 18 كيلومتري مسير ايلام به صالح آباد و در حد فاصل روستاي چم آو و منطقه عمومي ماربره در ميان تخته سنگ ها جريان دارد. آب اين آبشار كه از كوه هاي ايلام سرچشمه مي گيرد، پس از طي مسافتي كوتاه به رودخانه گدارخوش مي ريزد.
آبشار آبتاف : در مسير ميمه به پهله زرين آباد شهرستان دهلران واقع شده است. آبشار آبتاف در زمره آبشارهاي زيباي استان ايلام است كه از پيرامون آن به عنوان تفرجگاه استفاده مي شود .
آبشار سرطاف : در شهرستان ايلام واقع شده است و يكي از تفرجگاه هاي عمومي مردم ايلام مي باشد.
آبشار گچان: آبشار گچان در 15 كيلو متري شمال شهر ايلام و در ميان تنگه كه خود يكي از تفرجگاه هاي ايلام است قرار دارد. در اين منطقه كوه هاي زيبا و معظم مانشت و قلارنگ به همراه گچان گويي به هم رسيده اند كه منظره بسيار زيبايي را ايجاد كرده است به گونه اي كه در فصول بهار، تابستان و پاييز و حتي زمستان بعلت دسترسي تقريباً راحت آن پذيراي خيل عظيم دوستداران طبيعت است .

علامه سيد جعفر اعرجي : علامه سيد جعفر اعرجي در سال 1274 هجري قمري متولد و در سال 1333 هجري قمري وفات كرده است. وي در وضعيت بسيار نامناسب حكومت قاجاريه كه دوران ملوك‌الطايفه اي بود، درباره انساب و نسب‌شناسي مربوط به اعراب مقيم ايران تحقيقاتي انجام داده و مسافرت‌هايي به شهرهاي مختلف ايران نموده و اطلاعاتي را جمع‌آوري كرده است. وي در اين زمينه كتابي نوشته و 61 كتاب و رساله از وي در رابطه با علم انساب، تاريخ، لغت و علوم اسلامي به جا مانده است. همچنين 23 مجلد از كتاب‌هاي خطي وي در كتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي موجود است، پدر ايشان از اساتيد مرحوم آيت‌الله مرعشي نجفي به شمار مي‌روند . مدفن علامه سيد جعفر اعرجي در كاظمين عراق است.
جعفر نور محمدي : جعفر نور محمدي متولد 1347 در شهر ايلام است. وي فارغ التحصيل رشته بازيگري - كارگرداني نمايش است. از جمله فعاليتهاي نمايشي وي مي توان نوشتن نمايشهاي كوچ خون، جشن باز نشستگي، عمو جنگلبان و حكايت جنگل، باغ پر ستاره، طبقه چهارم، تولدي ديگر، براكوشي، سيرك بزرگ و رقص آتش؛ كارگرداني و اجراي نمايشهاي عمو جنگلبان و حكايت جنگل در جشنواره استاني و جشنواره سراسري كودك و نوجوان همدان، باغ پر ستاره در جشنواره استاني و جشنواره سراسري كودك و نوجوان همدان، جشن بازنشستگي جشنواره استاني و منطقه اي سمنان، طبقه چهارم جشنواره استاني و منطقه اي تبريز، تولدي ديگر جشنواره استاني و منطقه اي همدان، براكوشي جشنواره استاني و اولين جشنواره كردي شهرستان سقز، سيرك بزرگ جشنواره استاني و منطقه اي تبريز، رقص آتش جشنواره استاني و منطقه اي زنجان، سيمرغ جشنواره استاني و منطقه اي رشت و تناك جشنواره استاني و منطقه اي كرمانشاه؛ بازيگري در نمايشهاي هملت به كارگرداني دكتر قطب الدين صادقي (تهران)، نيرنگهاي اسكاپن به كارگرداني دكتر قطب الدين صادقي (تهران)، سي زو با نسي مرده است به كارگرداني سيد وحيد مير مبيني، دلقكها به كارگرداني سيد وحيد مير مبيني، كوچ خون به كارگرداني سيد وحيد مير مبيني، حسين آباد علي حسين خوراني، جايزه ها شامل دريافت جايزه هاي متعدد در زمينه هاي بازيگري، كارگرداني و نويسندگي در جشنواره هاي استاني، منطقه اي و كشوري، دريافت لوح تقدير به مناسبت روز جهاني نمايش، فعاليت هاي فيلم سازي؛ همچنين در ساخت فيلم هاي داستاني كاردستي،  سرباز ساز كودك، گل وني (روسري)، زمستان يك عكاس، شاخه ها در باد ريشه ها در خاك، اشك پنهان، زير سايه بلوط، اولين عكس آفتاب، ترانه باران، مرگان (شكارچي) ؛ ساخت فيلم هاي مستند، سرشك ون، جاذ به هاي توريستي ايلام ( هفت قسمت)، عروس زاگرس، رد پاي بيابان؛ ساخت سريال ماجراهاي بهرام و مهرام (13قسمت)، مسابقه فرهنگي و هنري 194 (13 قسمت)؛ جايزه ها شامل دريافت جايزه بهترين فيلم، بهترين كارگرداني، بهترين فيلمنامه براي فيلمهاي سرباز ساز كودك، گل وني، اشك پنهان، اولين عكس آفتاب از چهار دوره جشنواره توليدات صدا و سيماي مراكز استانها، دريافت جايزه بهترين فيلم آسيا و اقيانوسيه براي فيلم داستاني سرباز ساز كودك، دريافت جايزه ويژه بخش بين الملل توليدات صدا و سيماي مراكز براي فيلم داستاني سرباز ساز كودك، دريافت كتيبه افتخار از جشنواره بين المللي فيلم رشد براي فيلم داستاني سرباز ساز كودك، دريافت جايزه بهترين فيلم منطقه اي غرب كشوربراي فيلم داستاني سرباز ساز كودك، دريافت جايزه و تنديس بهترين فيلم از جشنواره بين المللي فيلم رشد براي فيلم داستاني اولين عكس آفتاب، دريافت جايزه و تنديس بهترين فيلم از جشنواره بين المللي فيلم آبرام استراليا براي فيلم داستاني اولين عكس آفتاب، دريافت لوح تقدير از جشنواره بين المللي فيلم كوتاه تركيه براي فيلم داستاني اولين عكس آفتاب، دريافت ديپلم افتخار از جشنواره بين المللي فيلم كوتاه كشور هندوستان براي فيلم داستاني ترانه باران، دريافت ديپلم افتخار بيست و دومين جشنواره بين المللي فيلم كودك و نوجوان سينماي ايران براي فيلم داستاني مرگان، دريافت ديپلم افتخار بيست و دومين جشنواره بين المللي فيلم كودك و نوجوان سينماي ايران براي فيلم داستاني مرگان را نام برد.
ليلا حيدريان : ليلا حيدريان فارغ التحصيل رشته تحصيلي گرافيك و متولد 1355 ايلام است. از جمله فعاليت هاي هنري وي مي توان به برگزاري نمايشگاه عكس گل واران با همكاري آژانس عكس ايران در گالري نيكل 27 مهر لغايت 3 آبان 86 (تهران)، برگزاري نمايشگاه عكس گلهاي وحشي با همكاري خانه عكاسان ايران پنجم اسفند لغايت 15 اسفند86 (تهران)، برگزاري نمايشگاه عكس بهار نو نوار در استان مركزي 20فروردين تا 27فروردين 87 (اراك)، تصوير برداري فيلم مرگان ساخته جعفر نورمحمدي، بازي در فيلم ترانه باران و فيلم مرگان به كارگرداني جعفر نورمحمدي، دريافت ديپلم افتخار جشنواره هنرهاي تجسمي بانوان غرب كشور(ايلام) و دريافت ديپلم افتخار جشنواره هنرهاي تجسمي بانوان غرب كشور(مريوان) اشاره كرد.

حلواي بگل:از خرماي مرغوب و بگل( كشك پودر شده) و روغن دان (حيواني)، كنجد سفيد درست مي شود. ابتدا هسته خرما را در مي آورند و آن را در روغن كه در يك ماهي تابه آب شده مي ريزند و روي حرارت كم مي گذارند، سپس بگل را كه قبلا خيس شده، درآن مي ريزند و در اين مرحله آن را با يك وسيله مانند گوشت كوب خوب مخلوط مي كنند و كنجد را نيز به آن اضافه مي كنند و دوباره آن را به هم مي زنند تا يك دست شود. پس از يك دست شدن آماده مي شود كه بسيار مقوي و خوش مزه است.
بژي برساق:از شيريني هاي معروف محلي و سنتي استان ايلام است كه با آرد، شكر، روغن دان، تخم مرغ، شير، زيره، رازيانه وزردچوبه درست مي شود. همه مواد را با هم مخلوط كرده و در روغن سرخ مي كنند و روي آن را با شكر تزيين مي كنند.
كپه: يكي از غذاهاي رايج در ايلام است. براي تهيه آن ابتدا مقداري برنج عنبر بو كه داراي عطر و طعم بسيار خوبي است را در آب كافي روي حرارت قرار مي دهند و هنگامي كه پخته شد، بعد از سرد شدن آن را خوب چنگ مي زنند تا به حالت خميري در آيد. سپس مقداري گوشت چرخ كرده، سيب زميني ريز شده، كشمش و پيازخرد شده را سرخ كرده و به آن رب و فلفل و زردجوبه و مقداري سبزي معطر اضافه مي كنند. سپس به اندازه يك گلوله كوچك از برنج كه به حالت خمير در آمده را در دست خوب پهن مي كنند و از مواد تهيه شده در داخل آن مي ريزند و به آن زرده تخم مرغ مي زنند و در روغن فراوان سرخ مي كنند و سر سفره مي آورند. درست كردن اين غذا نياز به وقت و حوصله زياد دارد و البته غذايي بسيار خوشمزه است .
جگروز: غذاي لذيذ ديگري است كه براي تهيه آن لايه توري مانند اطراف دل و جگر را خوب پاك مي كنند، سپس جگر را به صورت دانه هاي قاچ شده به اندازه كباب لقمه درمي آورند و به صورت جدا در درون آن قرار مي دهند و روي آتش كباب كرده و ميل مي كنند.

غذاهاي استان ايلام را انواع آش هاي محلي، غذاها، دسرها و شيريني ها تشكيل مي دهند كه مهم ترين آن ها عبارتند از: حلواي قند، پرشگه، ترخينه، كله كنجي، پپگ، شير برنج، چنگال، سوختي، گمگه، عدس پلو با گوشت، قارچ، كپه و قه له و ماسوا .