آبشار آب ملخ
اين آبشار در غرب روستاي آب ملخ و در فاصله 60 كيلومتري شهر سميرم قرار دارد.

آبشار شالورا
اين آبشار در 65 كيلومتري غرب اصفان و در نزديكي روستاي چرمهين قرار دارد.

آبشار كرد علياچ
اين آبشار كه در 90 كيلومتري غرب اصفهان و در ارتفاعات دالانكوه قرار دارد، از آب شدن برف هاي دالانكوه به وجود آمده است و در بهار منظره بسيار زيبايي ايجاد مي كند.

آبشار سميرم
اين آشار در 4 كيلومتري شرق سميرم قرار دارد و ارتفاع آن 35 متر است. در اطراف اين آبشار، محلي براي استراحت بازديد كنندگان در نظر گرفته شده است.

آبشار تخت سليمان
در سمت ديگر رشته كوه دنا، يعني جبهه شمالي آن در فاصله نيم ساعت راه پيمايي از ده آب ملخ به چشمه و آبشار تخت سليمان مي رسيم كه مانند پلي بر رودخانه مارب استوار شده است و از طريق ريشه و شاخه هاي درختان كه اين طاق را تشكيل داده است به رودخانه ياد شده سرازير مي شود. اين آبشار در عين زيبايي از خطرناك ترين آبشارهاي ايران نيز محسوب مي شود.

آبشار خضر
آنهايي كه پس از ديدار از استان اصفهان و شهر سميرم و آبشار معروف آن از جبهه شمالي به كوه دنا نزديك مي شوند پس از عبور از رودخاهه نقره اي يا سربي رنگ خضر و گذر از داخل اين روستا و باغ هاي متعدد ميوه آن در فاصله 3 كيلومتري به آبشاري برمي خورند كه در داخل تنگه اي به زيبايي فرو مي ريزد و در فصل مناسب، گل هاي لاله اي را كه در پايين دست ها و در دامنه هاي كوه روئيده اند سيراب مي سازد. آبشار خضر يكي ديگر از آبشارهاي بلند اين سلسله جبال مي باشد كه زيبايي آن همواره باعث جذب توريسم مي گردد.

آب سرخ فريزهند
چشمه فريزهند به فاصله 78 كيلومتري جنوب كاشان قرار دارد. اطراف چشمه را رسوبات حاصله از جريان آب فرا گرفته است.
آب اين چشمه از دسته آب هاي بي كربناته مخلوط همراه با گاز است و در درمان بيماري هاي دستگاه گوارش، كبد و مجاري صفراوي، معده و روده اي و بيماري هاي تغذيه اي مؤثر است. به سبب وجود املاح آهن در تركيبات آن، در ازدياد تعداد گلبول هاي قرمز و مقدار هموگلوبين خون و در نتيجه، در درمان انواع كم خوني نيز موثر است.

چشمه آب معدني ورتون
در 43 كيلومتري جاده اصفهان به يزد جاده اي فرعي وجود دارد كه پس از طي 18 كيلومتر به ناحيه ورتون مي رسد. بعد از ورتون در فاصله 12 كيلومتري، چشمه هاي معدني ورتون قرار گرفته اند.آب گرم ورتون از دسته آب هاي كلروره بي كربناته و سولفاته كلسيك گرم است. خواص درماني استحمام در اين نوع آب ها عبارت است از: اثر تسكين دهندگي براي دردهاي عصبي و رماتيسمي. اين آب در صورت آشاميده شدن باعث ازدياد ترشح معده و در نتيجه سهولت كار گوارش و كبد و لوزالمعده و روده مي شود. به سبب وجود سولفات سديم در تركيب آن، اين آب خاصيت ملين دارد و سرانجام وجود آهن در تركيب آن، در درمان كم خوني مؤثر است.

غار نياسر كاشان
اين غار از عجايب و نوادر آثار باستاني است. در حدود 1800 تا 2000 سال قبل، در دل كوه كركس و بر فراز تپه هاي آهكي مشرف بر نياسر كاشان و احتمالا با مقاصد آييني و مذهبي به صورت تونل سنگي و پر پيچ و خم با ابزار ابتدايي كنده شده است.

غار آهكي كلهرود
اين غار در روستاي كلهرود در فاصله 85 كيلومتري شمال شهر اصفهان در دامنه كوه هاي كركس قرار دارد و طول آن در حدود 100 متر است. 

غار آهكي علويجه
مساحت اين غار 100 متر و داراي استالاگميت و استالاكتيت هاي زيبايي است.

غار قهرمان
اين غار در كوه غربي چشمه لار در خميني شهر واقع شده است و در آن اتاقي 3×3 متر از سنگ، تراشيده شده است. در غار آب انباري نيز وجود دارد. 

غار شاه شكر
اين غار در كيلومتر 30 جاده شهرضا- سميرم قرار دارد و عليرغم كوچك بودن، بسيار جالب توجه است.

غار كوكولو
غار كوكولو يا كيلي ميلي واقع در كوه هاي پيربكران در 15 كيلومتري غرب اصفهان قرار دارد.

غار شاه قنداب
غار زيباي شاه قندآب در جنوب شرقي شهرضا واقع شده است.

آتش‌افروزى و جل جلانى (نطنز )
در نطنز و آبادى‌هاى آن رسم است كه در شب‌هاى هفدهم، هيجدهم و نوزدهم دى‌ماه كودكان در دسته‌هاى مختلف جمع مى‌شوند و هر دسته در يكى از تپه‌ها و بلندى‌هاى آبادى بوته و خار و هيزم را كه از پيش جمع كرده‌اند آتش مى‌زنند به‌طورى‌كه شعله‌هاى آتش سراسر آبادى را روشن كند. آنها معتقدند روشنائى اگر به درخت‌ها برسد آن‌ سال ميوه و سردرختى بيشتر مى‌شود و آفات از بين مى‌رود.

شب اسفند  (كاشان)
در كاشان و اطراف آن ماه را سى‌روز محاسبه مى‌كنند و براى گرفتن جشن شب اول اسفند قرار جشن مى‌گذارند. از يك‌ماه تا چهل روز پيش از اسفند قرار مى‌گذارند كه در يك روز و يك شب  اهل آبادى شب اسفند بگيرند. اين نوع محاسبه را به كاشى‌ها منسوب مى‌دارند.

چلهٔ بزرگ و چلهٔ كوچك ( كاشان )
در مرق (Marag) كاشان براى زمستان تقسيم‌بندى مخصوص دارند: ده روز اول زمستان و چهل روز بعد از آن‌را ”چلهٔ بزرگ“ و بيست روز بعدى را ”چلهٔ كوچك“ مى‌دانند و به ده روز بعد ”امن و بهمن“ مى‌گويند. از ده روز باقى‌مانده هفت رو”سرما پيرزن“ و سه روز ”سرما عجوزه“ است.

چهارشنبه‌سورى
غروب سه‌شنبه آخر سال بانوى خانه بوته‌اى را آتش مى‌زد و آن ‌را در كوچه مى‌انداخت. كوزه آبى با چند دانه اسفند هم روى آتش مى‌ريخت تا بلا دور شود. شب چهارشنبه‌سورى فالگوشى و فال‌كوزه انجام مى‌شد.

موسيقي دانان اصفهاني در طول ساليان متوالي سبك خاصي به وجود آورده اند كه به مكتب اصفهاني يا سبك اصفهاني شهره است. در پنجاه سال اخير هر جا صحبت از موسيقي اصيل ايراني مي‌شود، نام تاج اصفهاني و صداي گرم او بر سرزبان است. سليقه او در انتخاب اشعار، تلفيق شعر و موسيقي باعث اعجاب است. مشهورترين كار او در صفحه ”همايون“ است كه در موسيقي ايران هم چنان بي‌رقيب است. او صفحات خود را با استاد حسن كسايي (استاد مسلم ني) و نيز استاد جليل شهناز كه در نواختن تار سبكي بي‌بديل ابداع نمود، اجرا كرده است. در مكتب اصفهان براي 7 اصل زير در آوزاه‌خواني اعتبار قائل شده اند:
 

1-  انتخاب شعر
2- تلفيق شعر و موسيقي
3- ابداع و تنوع ملودي
4- ادوات وتنوع تحرير
5- جمله‌بندي
6- هم‌سازي (هم نوايي با خواننده)
7- ابداع (خلاقيت)
 

در موسيقي ايراني خوانندگان مكتب اصفهان روي بيان دقيق شعر تاكيد دارند و آواز نا مفهوم را داراي كاستي مي دانند ولي خوانندگاني كه حتي نشان هايي از مكتب اصفهان در آوازشان ديده مي شود؛ هم هستند كه گاهي تشخيص شعري كه مي خوانند، براي شنونده مشكل است. استاداني چون عبدالحيم اصفهاني، نايب اسدالله و ميرزاحسين ساعت‌ساز و حاج عندليب از موسيقي دانان بزرگ اين خطه هستند كه شاگردان بزرگي را پرورش داده اند.

زبان و گويش
مردم استان اصفهان به زبان فارسي با لهجه اصفهاني سخن مي گويند و با توجه به وسعت استان اصفهان و در برگرفتن شهرها و روستاهاي متعدد لهجه هاي متفاوتي چون لهجه كاشي، لهجه ناييني و... در اين استان رايج است. به طور مثال در منطقه آران و بيدگل، فارسي رايج است ولي با لهجه‌هاي متفاوت مخصوص آن محل گويش انجام مي شود. زبان ملي اين منطقه كه در اصطلاح آن زبان "دهي" مي‌گويند از زبان‌هاي پهلوي قديم است. هر يك از نواحي استان اصفهان داراي ويژگي هاي خاص خود است. عشاير قشقايي زبان تركي مخصوص به خود را دارند و عشاير بختياري به زبان بختياري سخن مي گويند. كاشاني ها لهجه كاشي دارند.

ابوالفرج اصفهاني:
علي بن حسين بن هيثم: (284 – 356 ق) مورخ، محدث، اديب، شاعر و موسيقيدان، در اصفهان متولد شد و در بغداد نشو و نما يافت ابوالفرج در ادبيات، لغت، تاريخ، سير، انساب، طب، نجوم و حديث متبحر بود و شعر را نيكو مي‌گفت.

راغب اصفهاني:
ابوالقاسم حسين بن محمد بن مفضل بن محمد، معروف به راغب اصفهاني، از استادان لغت، حديث و شعر و نويسندگي و اخلاق و حكمت و كلام و از دانشمندان بزرگ قرن پنجم و ششم اسلام و ايران است  در اوايل قرن ششم هجري وفات نموده است.

جمال الدين محمدبن عبدالرزاق اصفهاني:
شاعر نام آور قرن ششم و از قصيده سرايان معروف ايران است. وي بيشتر عمر خود را در اصفهان گذرانده جمال‌الدين از معاصران خاقاني و نظامي است و مراسلات نظم و نثر او با خاقاني زينت‌افزاي اوراق است. جمال‌الدين غير از سخنوري و بصيرت در حكمت و رياضي در صنعت زرگري و نقاشي هم ماهر بوده است.

كمال الدين اسمعيل بن جمال الدين عبدالرزاق:
خلاق المعاني از شاعران و قصيده سرايان بزرگ سبك عراقي. در قرن هفتم هجري قمري بشمار مي‌رود. وي روزگار را در مدح اكابر اصفهان و شاهان معاصر خود گذرانيد. كمال‌الدين دورة وحشتناك حملة مغول را به تمامي درك كرد.

ابن مسكويه:
ابوعلي / ابوعبدالله احمد بن محمدبن يعقوب (وف 421ق) فيلسوف، اديب، نويسنده و منشي آل بويه. ملقب به خازن. در خانواده‌اي زرتشتي در ري متولد شد. ابن مسكويه چهرة برجسته‌اي در حيات عقلي و فرهنگي زمان خود بود. در رشته‌هاي گوناگون، تاريخ، علم كلام، فلسفه و پزشكي تبحر داشت. به كيمياگري و علوم غريبه سخت علاقه‌مند بود.

حمزه اصفهاني:
ابوعبدالله حمزه بن حسن اصفهاني از مورخين و اديبان بزرگ و برجسته، در حدود سال 270 هجري قمري در اصفهان متولد گرديده است. از جمله آثار وي، كتاب مشهور تاريخ سني الملوك الارض و الانبياء مي‌باشد كه به لحاظ اشتمال آن بر اطلاعات كثير راجع به ايران، داراي اهميت فراوان است حمزه، قبل از سنة سيصد و شصت هجري قمري وفات نموده است.

سيد احمد هاتف اصفهاني:
از مشاهير شعرا و عرفاي دورة افشاريان و زنديان است.
تحصيلات وي در رياضي حكمت و طب بوده و غالباً بين سه شهر اصفهان، كاشان و قم سفر كرده است. آخر عمر در قم سكني مي‌گزيند. او به هر دو زبان فارسي و عربي شعر مي‌سروده و ديوانش مركب از قصايد، غزليات، مقطعات و رباعيات مي‌باشد.

صائب تبريزي:
ميرزا محمدعلي، پسر ميرزا عبدالرحيم است كه به امر شاه عباس اول از تبريز كوچيده و در محلة عباس آباد اصفهان متوطن شد. صائب در اصفهان متولد شده در اين شهر نشو و نما كرده و شهرت يافت.وي از گويندگان معتبر شعر دوره صفوي به شمار مي‌رفته است. در سخن سرائي سبكي خاص داشته است. از طرف شاه عباس ثاني به لقب ملك الشعرايي مفتخر شد
صائب دواوين متعدده دارد، مجموعه آثارش قريب به يكصد و بيست هزار بيت است كه بيشتر غزل است ولي قصيده و مثنوي هم دارد.

استان مركزي بين رشته كوه‌هاي البرز و زاگرس و در مجاورت كوير مركزي بين 33 درجه  و 30 دقيقه تا 35 درجه و 35 دقيقه عرض شمالي و 48 درجه و 57 دقيقه تا 51 درجه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار دارد. اين استان از شمال به استان‌هاي تهران و قزوين، از جنوب به استان‌هاي اصفهان و لرستان، از شرق به استان‌هاي اصفهان و تهران و از غرب به استان همدان محدود است. مساحت كل استان مركزي حدود 29152 كيلومتر مربع است. مركز اين استان شهرستان اراك است. مهم‌ترين ارتفاعات استان را بخش‌هايي از كوه‌هاي مركزي و كوه‌هاي زاگرس تشكيل مي‌دهند. بلندترين ارتفاعات اين استان قله «شهباز» با 3388 متر ارتفاع در رشته كوه راسوند است و پست‌ترين منطقه آن را دشتي در جنوب ساوه با 950 متر ارتفاع از سطح دريا تشكيل مي‌دهد.

استان مركزي از يك طرف در كوير مركزي و از طرف ديگر در محل زاويه چين‌خوردگي البرز و زاگرس واقع شده است. حدود 38 درصد از مساحت اين استان در منطقه نيمه بياباني، بين كوهستان و بيابان قرار دارد. خاك اين مناطق براي كشاورزي مناسب و استفاده از آب قنات و رودخانه ها در اين نواحي ميسر است.آب و هوا در مناطق مختلف متنوع است.

زمان احداث اين استان به دوره قاجار و سلطنت فتحعلي‌شاه مي‌رسد. در اوايل سلطنت قاجار در بلوك عراق قسمت زيادي از محدوده استان مركزي به علت وسعت زياد و جمعيت فراوان همواره نا امن بود. در زمان فتحعلي‌شاه قشوني به نام عراق تشكيل شد و «يوسف‌خان گرجي» از فتحعلي‌شاه تقاضا كرد تا براي اين قشون يك قلعه نظامي احداث كند. اين قلعه «سلطان‌آباد» خوانده شد و بناي اوليه شهر در در سال 1231 ش به پايان رسيد.

شهر اراك فعلي قبل از سال 1317 خورشيدي به نام عراق و پيش از آن به اسم سلطان‌آباد و در بدو امر عنوان قلعه سلطان‌آباد را داشته است.

شهر قديم اراك داراي چهار دروازه بود و بازار كنوني آن شبكه ارتباطي داخلي اين دروازه‌ها بود و راه‌هاي اصلي و خارجي از اين دروازه‌ها آغاز مي‌شد. با عبور راه آهن از اراك و احداث خيابان و گذرگاه‌هاي جديد، توسعه شهر در قسمت جنوب و جنوب غربي آغاز شد. براساس آمار كتاب «ايرانشهر» در سال 1320 ش، جمعيت اراك پنجاه و يك هزار نفر بود. از اين تاريخ اراك نيز مانند ساير شهرهاي كشور توسعه يافت. در سال‌هاي صلح و آرامش، ديوارهاي حفاظتي شهر برداشته شد و شهر اراك و نقشه منظم اوليه آن بي رويه رو به توسعه نهاد. موقعيت ترابري اراك مهم‌ترين عامل توسعه شهر در سال‌هاي اخير بوده است.

سنگ نگاره غرقاب: روستاي غرقاب درسيزده كيلومتري  شمال شهرستان گلپايگان قرار دارد. در فاصله رودخانه غرقاب و اولين كوهي كه در سمت راست اين رود خانه قرار دارد، سفال هاي اخرايي رنگ بزرگ و كوچك و قلو ه سنگ هاي درشت ديده مي شود كه بيانگر سازه هاي بنايي و استقرار در آن محل است. در پاي كوه سه كتيبه وجود دارد. اولين كتيبه در سنگي به شكل مكعب كنده شده است و به طور مورب روي زمين قرار دارد. يك كتيبه به زبان پهلوي حك شده است.

سنگ ‌نگاره‌هاي تيمره خمين: مجموعه نقش‌ها و كنده‌كاري‌هاي صخره‌اي تيمره به دليل كثرت تصاوير (حدود دو هزار و پانصد تا سه هزار نگاره)، تكرار نمادها و تنوع بسيار، از لحاظ نقاشي و مضامين صخره‌اي منحصر به فرد و به پيش از تاريخ تعلق دارد. به نظر مي‌رسد كه اين سنگ‌نگاره‌ها حاصل نگارگران شكارچي در طي هزاره‌ها و دوران‌هاي طولاني باشد. اين سنگ‌نگاره‌ها اشكال مختلفي از حيوانات شكاري به ويژه بز كوهي و ابزار و آلات شكار و شكارچيان را نشان مي‌دهد.

كتيبه‌هاي تنگه چكاب: «هفتاد قله» بين چهار شهر اراك، خمين، محلات و دليجان، در فاصله بيست و پنج كيلومتري شرق اراك قرار دارد. اين منطقه داراي شصت و سه كتيبه پراكنده و صفه‌اي سنگ‌چين است. كتيبه‌ها، خطوط و يادمان‌هاي نگاشته در تنگه چكاب ادامه سنت باستاني ايرانيان است كه وقايع خود را در مكان‌هايي كه در معرض ديد آيندگان قرار مي‌گرفت، به صورت كتيبه برجاي مي‌نهادند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد قدمت برخي از اين كتيبه‌ها به عصر صفوي مي‌رسد. از جمله مهم‌ترين كتيبه‌هاي دره چكاب‌، كتيبه‌اي است كه نام اين محل ـ چكاب ـ در آن آمده است. اين كتيبه داراي پنج سطر است.

منطقه حفاظت شده هفتاد قله: منطقه كوهستاني مشهور به هفتاد قله به مساحت 82125 هكتار بين شهرهاي اراك، محلات و خمين قرار دارد. با توجه به ويژگي زيستگاهي و ارزش‌هاي مربوط به حيات وحش، اين منطقه به عنوان نمونه‌اي بارز از يك اكو سيستم كوهستاني به شمار مي‌رود. ارزش‌هاي زيستگاهي كوه‌هاي اين منطقه باعث شده است كه از زمان‌هاي قديم اين منطقه يكي از بهترين شكارگاه‌هاي كشور محسوب شود. در يكي از دره‌هاي بسيار زيباي هفتاد قله به نام "دره چكاب" سنگ نبشته‌اي وجود دارد كه بر اساس نقش و نگارهاي آن مي توان گفت كه اين منطقه از قديم شكارگاهي معروف بوده است. حيات وحش اين منطقه عبارت است از: قوچ و ميش، آهو، پلنگ و گراز و پرندگاني از قبيل غاز خاكستري، اردك، لك لك سفيد، بلدرچين، هوبره، فاخته، قمري، كبوتر چاهي، كبوتر كوهي، عقاب طلايي، كركس مصري، هما و دال 

 مناطق حفاظت شده چرا و وفس: اين كوهستان‌ها با پوشش گياهي بين بيست و پنج تا شصت درصد و آب فراوان از مناطق حفاظت شده خوب استان به شمار مي‌روند و شامل مناطقي چون  كوه كوچك‌زار، كوه خشكه، كوه وحش و كوه لجور است. حيوانات و پرندگان موجود در آن عبارتند از: قوچ و ميش، آهو، گرگ، روباه، خرگوش، كبك، تيهو، با قرقره، فاخته

 منطقه حفاظت شده سربند: منطقه سربند بيشتر تپه ماهور است و ارتفاعات آن عبارتند از: دواريجان، گونه، چوبدر عليا، چوبدر سفلي و دو آب. اين منطقه داراي زمستان‌هاي سرد و تابستان‌هاي معتدل است و قوچ و ميش و به ويژه كبك در آن يافت مي شود.
دره ماليمر و باغ سماق لو از مناطق بسيار زيباي استان و داراي دره‌هاي سرسبز و چشمه‌هاي فراوان است. قوچ ، ميش و كبك و تيهو در اين مناطق ديده مي‌شود.