زورخانه
زورخانه محل ورزش هاي پهلواني ايران است. در اين مكان، زير يك سقف گنبدي شكل كه گود ورزش درست زير آن قرار دارد، مرشد با ضرب به خصوصي شروع ورزش را اعلام مي كند: اول شنا، بعد ميل گرفتن، چرخ، پارو زدن، كباده گرفتن با آهنگ همراه با اشعار شاهنامه و مدح مولا علي (ع) برخي از اين حركات دسته جمعي و بقيه انفرادي انجام مي شود. در پايان ورزش مرشد دعا مي خواند و ورزش كاران با گفتن امين و بوسيدن زمين، از گود خارج مي شوند.

گل ريزان: يكي از صفات نيك ورزش كاران باستاني، احساس همدلي آنان نسبت به هم است. اين احساس در مراسم گلريزان تبلور مي يابد. به اين ترتيب كه اگر يكي از ورزش كاران با سابقه از لحاظ مالي در تنگنا باشد، با ترتيب دادن مراسم گلريزان و دعوت از افراد مختلف، سعي مي كنند مشكل او را بر طرف كنند. براي اين كار در شبي معين گرد هم مي آيند و در پايان ورزش، ميان دار كه سابقه و احترامي بيش از سايرين دارد، در وسط گود شروع به چرخيدن مي كند و از هر يك از مدعوين براي فرد نيازمند پول جمع مي كند.

دهه محرم

جوش زدن عَـلَم ؛ يعني علم را مي چرخانند ؛ لنگرهايي كه علم موقع حركت به سوي كسي پيدا مي كند نشانه ي برآورده شدن حاجت آن شخص است

قفل زني ؛ يعني آويختن قفل از پوست بدن

ذغال مالي بر صورت به منظور نشان دادن پريشان حالي

 شب چله

شب چله طولاني ترين شب سال محسوب مي شود و مراسم آن اغلب نوعي شب نشيني فاميلي و دوستانه است. در اين شب نشيني انواع خوراكي هاي زمستاني يعني خشكبار و شيريني خورده مي شود. خوردن ميوه هاي بهاره و تابستاني كه به ترفندهاي مختلف تا اولين شب زمستان نگهداري شده اند، به نوعي اصرار بر وجود بهار و تابستان گرم و پر بركت است. پختن برنج سفيد نيز در شب چله ي بزرگ يا يلدا نوعي جادوي سفيد براي سفيد روزي و نيكبختي در زمستان سياه و سرد به شمار مي رود. بيشترين مراسم زمستاني به چله كوچك مربوط مي شود كه سخت ترين و سردترين روزهاي زمستان را در بر مي گيرد. در بيشتر روستاها و گاه مناطق شهري آذربايجان شرقي، آيين هاي مشتركي در اين خصوص وجود دارد. بر افروختن آتش بر پشت بام ها و گاه تيراندازي يا سر و صدا كردن ، معمول ترين و رايج ترين آداب مربوط به چله كوچك است. گمان بر اين است كه با افروختن آتش و سر و صدا، پيرزن سرما يا «قاري نَـنـَه» ترسيده و فرار مي كند.

چهارشنبه سوري

صبح آخرين چهارشنبه سوري مردم بر سر آب رفته و از روي آن مي پرند و مي خوانند:

آتيل ماتيل چرشنبه( عاطل و باطل شود چهارشنبه)

بختيم آچيل چرشنبه(بختم بازشود چهارشنبه )

خوردن هفت دانه ي روغني، شيريني يا غله نيز از مراسم رايج مربوط به چهارشنبه سوري در آذربايجان شرقي است. درست كردن هفت نوع خوراكي شيرين ( هفت لون) در اين روز معمول است. در بعضي نقاط، شيريني گلابيه، گردو، بادام، پسته، ميوه، سيب، پرتقال و نخود و كشمش ، تركيب هفت لون را تشكيل مي دهند.

قايش گوتردي : بيش از چهار نفر در آن شركت مي كنند و كمرهاي «قايش» خود را باز مي كنند و دايره اي كمتر از قطر دو تا سه متر مي كشند و ياران بازيكن به دو دسته تقسيم مي شوند.

 يك قسمت در داخل دايره هر كدام روي يك كمر «قايش» براي محافظت مي ايستند و گروه دوم در خارج سعي مي كنند كه با بيرون كشيدن آنها از دايره يا به شيوه اي ديگر كمرها را بربايند.

 در اين موقع، اگر گروه داخل بتواند با پا به پا يا بدن (از كمر به پايين) بزند، مي بازد و بازي عوض مي شود و گروه داخل و خارج جاي خود را عوض مي كند و بازي به همين روش ادامه مي يابد.

از بازيهاي ديگر «چلينگ آغاج» ، «الك تولنگ» ، «لي لي» ، «تپيك دوشدي» كه شبيه كاراته است. «بش داش» را كه ميان بچه ها - بخصوص دختران - رسم است با پنج سنگ كوچك بازي مي كنند.

مراسم ازدواج: دلالگي، مادر و خواهر داماد و چند نفر از نزديكانش به خانه اي كه دختر داشته باشد ، مي روند . خانواده دختر در صورتي كه موافق باشند ، علاوه بر چاي ، شربت هم براي آنها مي آورند . در صورتي كه خانواده دختر تنها به چاي اكتفا كنند ، نشانه آن است كه به اين وصلت رضايت ندارند . پس موضوع منتفي شده و خانواده داماد به خانه ي ديگري مي روند.

مراسم درخت نارنج: در شيراز رسم بر اين است كه اگر درخت نارنجي كه در خانه است نارنج كم دهد يا اصلا ندهد آن را عروس كنند و برايش مراسم عروسي بگيرند براي اين كار ابتدا زن صاحب خانه زنان همسايه را دعوت به عروسي  درخت نارنج مي كند همه در يك زمان مشخص در خانه جمع مي شوند و زن صاحب خانه اره اي را مي آورد تا شاخه ي درخت را ببرد .  يكي از زنان  همسايه مي آيد و ضامن درخت مي شود سپس تور نازكي روي در خت مي كشند و روي آن شكر پنير مي پاشند كر مي كشند و اسولك مي خوانند و شادي مي كنند و بر اين باورند كه آن د رخت  در فصل بهار بعدي بار نارنج خواهد داد.

خواستگاري رسمي و عقد خواني
پس از آنكه دختري مورد پسند قرار مي گرفت اقدام به خواستگاري رسمي مي شد . علامت قبول ازدواج از طرف خانواده دختر چاي شيرين بود و در اين روز از اقرباي دختر هم عده اي بدين مجلس كه به "شيرني ايچدي" معروف بود ، دعوت مي شدند . در اين مجلس ميزان مهريه و شرايط طرفين و تاريخ عقد مشخص مي شد نامزدي رسمي وقتي صورت مي گرفت كه مراسم مخصوصي به نام "شال اوزوك" انجام يابد اوزوك لفظ تركي و به معني انگشتري است و شال به همان معنائي است كه در زبان فارسي نيز مصطلح است.

عقدخواني
بين نامزدي و عقد خواني مدت زيادي طول نمي كشيد و از كسان طرفين براي مجلس عقد دعوت مي شد و اين دعوت غالباً از مردان مسن و ميانسال به عمل مي آمد . عقد خواني در خانه دختر به عمل مي آمد ولي مخارج آنرا خانواده پسر بر عهده داشت . وقتي كه صيغه عقد جاري مي شد مجلس در سكوت عميق و روحاني خاصي فرو مي رفت و همه به جملات خوانندگان صيغه توجه مي كردند . عروس در اتاق ديگري كه او را بر روي ظرف مسيني مي نشاندند و در وسط پارچه اي كه در بالاي سر او گرفته بودند . دو تكه قند را به هم مي سائيدند چون صيغه به پايان مي رسيد همه مباركباد مي گفتند . آنگاه با چاي و شيريني از حضار پذيرائي مي كردند .

پارچه كسدي
قبل از بردن عروس به خانه بخت جشن ديگري گرفته مي شد كه مختص زنها بود . مراد از اين جشن آن بود كه كسان طرفين دور هم بنشينند و لباسهاي عروس را بريده و بدوزند . ولي در طول زمان اين كار صورت تشريفاتي به خود گرفته مبدل به يك جشن رسمي براي نشان دادن لباسها و زينت آلات عروس به ديگران شده بود . در آن مجلس ، كه در خانه عروس برگزار مي شد . سازنده ها يعني خوانندگان و نوازندگان زن دعوت مي شدند و با پذيرائي هاي گرم جشن مي گرفتند و در ضمن آن لباسها و زينت آلاتي را كه خانواده داماد براي عروس آورده بودند به مهمانان نشان مي دادند . فرداي آن روز كساني از نزديكان داماد به اتفاق خياط به خانه عروس مي آمدند و قسمتي از پارچه ها را بريده براي روز عروسي لباس مي دوختند .

حنا گجه سي
حناگجه ، شبي بود كه فرداي آن عروس را به خانه داماد مي بردند . اين جشن هم در خانه عروس و هم درخانه داماد گرفته مي شد . حنا گجه خانه عروس مخصوص دختران و زنان جوان بود اينان ، از هر دو خانواده ، از بعد از ظهر آنروز به خانه عروس دعوت مي شدند و با او به حمام مي رفتند و غروب برگشته در خانه عروس جشن مي گرفتند و چون به دستهاي عروس حنا مي بستند از اين رو آنرا حنا گجه يعني شب حنا بندان مي گفتند . جشن خانه داماد هم با شركت پسران جوان برگزار مي شد و دوستان و همسالان وي در آنجا گرد آمده با او به حمام مي رفتند .

شب عروسي
بردن عروس به خانه داماد غالباً بعد از غروب صورت مي گيرد . در زمانهاي قديم بعضي از خانواده ها عروس را با اسب بخانه داماد مي بردند ولي بعد ها درشگه جانشين اسب شد و امروزه از ماشين استفاده مي كنند . بعد از ظهر روزي كه غروب آن عروس به خانه داماد مي رفت جهزيه او را به اضافه لباسها و تحفه هائي كه از روز نامزدي به بعد براي او آورده بودند ، به خانه داماد مي بردند . عروس را مشاطه آرايش مي داد و هنگام رفتن او به خانه داماد چادري به سرش مي انداختند و زنهاي مسني از خانواده او وي را همراهي مي كردند. يكنفر" ينگه" هم همراه آنها مي شد تا آداب و مراسم به حجله رفتن عروس را به وي بياموزد و در برابر كينه توزي احتمالي از او مراقبت كند . موقع رفتن عروس پدر وي ، و در صورت نبودن او برادربزرگ يا عموي او ، دم در خانه دعاي خير مي داد و خوشبختي او را آرزو مي كرد . در خانه داماد معمولاً شام تهيه مي شد و از مردان و زناني از بستگان طرفين دعوت به عمل مي آيد . رسم براين بود كه داماد سه تا سيب به پشت عروس بزند و به سر او نقل و نبات بريزد و پول نثار كند . در مدخل راهروي ساختمان مجموعه يا طشت مسين مي گذاشتند تا عروس از روي آن بگذرد و مثل مس در آن خانه محكم بماند .

ترك پلو
فرداي شب عروسي براي ناهار عروس غالبا مادرش "قويماق" مي فرستاد و براي شام او نيز از خانه پدرش ترك پلو مي آوردند . ترك غذاي مخصوصي است و آن پلويي است كه با زعفران و شكر و روغن مثل كته پخته مي شد . پلو را نيز گاهي با دو يا سه خورش مي پختند و همه آنها را با ديگ و ظرفهائي كه در آنها پخته بودند ، مي فرستادند. فرستادن ترك پلو هم داراي تشريفاتي بود و در خانه عروس براي شركت در اين مراسم از جمعي از نزديكان دعوت مي شد . هم چنين كسان داماد از اقرباي نزديك خود براي صرف اين غذا دعوت مي كردند .

اوز آشدي
عروس از ساعت ورود روي خود را از ديگران ، يعني مردان و زنان خانواده شوهر ، مي پوشانيد و روز اول براي آنكه نزد مادر شوهر يا خواهران وكسان داماد چادر از سر او بردارند هريك از آنها چيزي به وي هديه مي دادند . اين هديه بسته به تمكن مالي خانوادگي فرق داشت و در خانواده هاي متمكن سكه طلا بود و آنرا "اوز آشدي" مي گفتد يعني رونما .

بنده تخت
چون انتظار ورود مهمان براي خانواده داماد درمدت يك هفته و ده روز اول كار مشكلي بود لذا بعدها روز سوم عروسي را با اصطلاح عوامانه بنده تخت كه تحريف شده عبارت "بانو به تخت" است بدين كار اختصاص دادند و بعد از ظهر آنروز را به طور رسمي براي پذيرائي از مهمانان مشخص ساختند .

اياغ آشدي
پس از پايان اين قبيل مراسم ، عروس و داماد به قصد بازديد به خانه هاي منسوبان و دوستان خود مي رفتند. بعد از اين بازديدها تشريفات اياغ آشدي آغاز مي شد و آن عبارت از مهماني هائي بود كه خويشان و دوستان عروس و داماد ، متناسب با درجه نزديكي كه با آنها داشتند ، به افتخار آنان ترتيب مي دادند و از خانواده هاي طرفين نيز دعوت مي نمودند .

مراسم يادمان ورود حضرت معصومه (س) به قم : روز بيست و سوم ربيع الاول سال 201 ه.ق روز ورود حضرت معصومه (س) از مسير ساوه به قم است . در اين روز مردم قم به اتفاق موسي بن خزرج ، كه از بزرگان قم و از ارادتمندان به اهل بيت (ع) بود ، تا بيرون شهر به استقبال آن حضرت مي روند و موسي بن خزرج كه افسار شتر حضرت را به دست داشت ، آن بانوي بزرگوار را به منزل شخصي خود هدايت مي كنند . همه ساله ، خادمان حرم آن حضرت در اين روز طي يك حركت نمادين ، به استقبال آن حضرت مي روند و اين روز را گرامي مي دارند . 

لاله گرداني : مراسم لاله گرداني يا شمعد ان گرداني حرم حضرت معصومه (س) از جمله مراسم هاي زيبا و ديدني است . اين مراسم مخصوص خادمان حرم است كه هنگام تغيير كشيك انجام مي شود .

سر درختي : اين مراسم در اوايل بهار در روستاي وشنوه قم براي در امان ماندن باغ ها از گزند سرما اجرا مي شود . به اين منظور با هزينه اهالي گاوي خريداري مي شود. سپس دستمال سبز رنگي به دور گردن گاو بسته مي شود و آن را در روستا مي گردانند . در مرحله بعد گاو را در امامزاده قرباني مي كنند و از گوشت آن حليم مي پزند و در بين اهالي تقسيم مي كنند .

آتش‌افروزى و جل جلانى (نطنز )
در نطنز و آبادى‌هاى آن رسم است كه در شب‌هاى هفدهم، هيجدهم و نوزدهم دى‌ماه كودكان در دسته‌هاى مختلف جمع مى‌شوند و هر دسته در يكى از تپه‌ها و بلندى‌هاى آبادى بوته و خار و هيزم را كه از پيش جمع كرده‌اند آتش مى‌زنند به‌طورى‌كه شعله‌هاى آتش سراسر آبادى را روشن كند. آنها معتقدند روشنائى اگر به درخت‌ها برسد آن‌ سال ميوه و سردرختى بيشتر مى‌شود و آفات از بين مى‌رود.

شب اسفند  (كاشان)
در كاشان و اطراف آن ماه را سى‌روز محاسبه مى‌كنند و براى گرفتن جشن شب اول اسفند قرار جشن مى‌گذارند. از يك‌ماه تا چهل روز پيش از اسفند قرار مى‌گذارند كه در يك روز و يك شب  اهل آبادى شب اسفند بگيرند. اين نوع محاسبه را به كاشى‌ها منسوب مى‌دارند.

چلهٔ بزرگ و چلهٔ كوچك ( كاشان )
در مرق (Marag) كاشان براى زمستان تقسيم‌بندى مخصوص دارند: ده روز اول زمستان و چهل روز بعد از آن‌را ”چلهٔ بزرگ“ و بيست روز بعدى را ”چلهٔ كوچك“ مى‌دانند و به ده روز بعد ”امن و بهمن“ مى‌گويند. از ده روز باقى‌مانده هفت رو”سرما پيرزن“ و سه روز ”سرما عجوزه“ است.

چهارشنبه‌سورى
غروب سه‌شنبه آخر سال بانوى خانه بوته‌اى را آتش مى‌زد و آن ‌را در كوچه مى‌انداخت. كوزه آبى با چند دانه اسفند هم روى آتش مى‌ريخت تا بلا دور شود. شب چهارشنبه‌سورى فالگوشى و فال‌كوزه انجام مى‌شد.

مردم خوزستان تمام عيدهاي ملي و مذهبي را جشن مي‌گيرند. اهالي شوشتر، دزفول علاوه بر عيدها، جمعه‌ آخر ذيحجه را هم جشن مي‌گيرند. لباس نو مي‌پوشند و به تفريح‌گاه‌ها مي‌روند، زيرا پس از آن ماه هاي محرم و صفر را عزادارند. در گذشته به رقص و پايكوبي مي‌پرداختند و شب تا صبح در فضاي باز و محوطه‌هاي باز به سر مي‌بردند و بر اين باور بودند كه آن شب ستاره‌ زهره به ستاره مشتري مي‌رسد و كسي كه به هم رسيدن اين ستاره‌ها را ببيند، هر نيتي بكند برآورده مي‌شود. مردم استان خوزستان عيد نوروز را مفصل برگزار مي‌كنند. از چند روز پيش، كلوچه‌ مخصوصي از آرد، روغن، زيره و رازيانه درست مي‌كنند. مراسم آتش افروزي چهارشنبه سوري، مراسم چيدن سفره هفت سين، پوشيدن لباس هاي نو و رفتن به ديد و بازديد نوروزي به شيوه ديگر مناطق ايران در استان خوزستان نيز رايج است. در استان خوزستان روز سيزده را در دو روز جشن مي‌گيرند. روز سيزده با احتساب روز عيد نوروز و روز سيزده بدون احتساب روز نوروز، اولي را سيزده‌ عيد و دومي را سيزده‌ بعد از عيد گويند. در ايام نوروز همه به باغ‌ها و تفريح‌گاه‌ها مي‌روند. در خانه‌ها يا باغ‌ها بر شاخه‌ درختان تاب مي‌بندند و تاب سواري مي‌كنند.

استان خراسان
در خراسان مراسم كوزه شكستن به اين طريق است كه درون كوزه هاي كهنه مقدار نمك كه علامت شور بختي است و مقداري ذغال كه علامت سياه بختي است و يك سكه كم ارزش پول مي ريزند و تمام افراد خانواده آن را به دور سر مي چرخانند و آخرين نفر كوزه را از پشت بام به كوچه پرت مي كند و مي گويد:
"درد و بلام توكوزه راه بيفته بره تو كوچه"
در بعضي از نقاط خراسان در اين شب به جاي آش، چهار نوع پلو مي پزند. اين پلوها عبارتند از: رشته پلو، عدس پلو، زرشك پلو و ماش پلو كه معمولاً به فقرا، نزديكان و همسايگان مي دهند. در آجيل خراساني ها مطلقاً نمك وجود ندارد، چون نمك را علامت شوربختي مي دانند.

استان خوزستان
در اهواز، پس از پريدن از روي آتش، مراسم قاشق زني انجام مي گيرد كه خانواده ها، خوراكي يا آجيل شور و شيرين در ظرف قاشقزنان مي ريزند.

شهريور روز از شهريور ماه مي باشد كه روز چهارم ماه است (به تقويم هجري۳۰امردادماه) و به نام امشاسپند تواناي خشترا يا شهريور مي باشد جشن شهريورگان است . چنانكه گفته شد اين فرشته مظهر سلطنت آسماني و قدرت رحماني است و هميشه خواهان فر و بزرگي و نيرومندي مي باشد در جهان مادي نگهبان زر و سيم و فلزات ديگر و دستگير بينوايان و فرشته رحم ومروت است پادشاهان دادگر در تحت و حمايت اين فرشته مقتدر هستند نظر به همين صفات پاك است كه ايرانيان قديم اين روز را جشن مي گرفتند و بفقرا احسان و اطعام مي نمودند چون اين جشن بپادشاهان دادگر بستگي دارد كه نماينده سلطنت آسماني هستند لذا معمولا در اين جشن بايد بحضور پادشاهان بروند و شادباش بگويند.ابوريحان در صفحه ۲۵۱ترجمه آثار و الباقيه مي نويسد ((شهريور ماه روز چهارم آن شهريور روز است و آن به مناسبت توافق دو اسم جشن مي باشد و آنرا شهريورگان گويند . معني شهريور دوستي و آرزو است شهريور فرشته ايست كه بجواهر هفتگانه از قبيل طلا و نقره و ديگر فلزات كه برقراري صنعت و دوام دنيا و مردم بآنها بستگي دارد موكل است ))براي جشن شهريورگان از دو گونه ديگر مي توان برتري قائل شد اول اينكه در اين ماه محصولات كشت و زرع جمع آوري مي شود و چون معمولا براي بدست آوردن نتيجه هر كاري جشن و شادي لازم است لذا شهريورگان بمناسبت نتيجه گرفتن از نعمت كشت و كار و بدست آوردن محصولات بخصوص براي كشاورزان بهترين جشن وشادي است و در واقع جشن سر خرمن مي باشد .دوم اينكه در اين ماه پاييزه كاري شروع مي شود و چون معمولا هر كار نيكي را با شادي بايد آغاز كرد از اين لحاظ جشن شهريورگان را مي توان آغاز فصل جديد ديگري از هنگام كشت و زرع دانست و آنرا مورد احترام قرار داد با دلايلي كه ذكر شد جشن شهريورگان بخصوص براي كشاورزان از لحاظ جمع آوري محصول و بدست آوردن خرمن و همچنين از نقطه نظر شروع بكار پاييزه بهترين جشن و شادماني است و بهمين جهت است كه نسبت به آن احترام زيادي قائل هستند و با شادي فراوان مراسم آنرا بجاي مي آورند.پس دوستان گرامي در كنار شادي هاي خود نيازمندان را فراموش نكنيد هر چند كه در قلمرو پر گوهر ايران زمين نبايد نيازمندي معنايي داشته باشد اما صد افسوس!..... بگذريم. هميشه ايراني باشيد و سرافراز.